Ondertiteling van dialectsprekers op de VRT

Eerst en vooral wil ik de VRT-nieuwsdienst een compliment maken. Zij bezigen een vrij keurig Algemeen Zuid-Nederlands en ik ben hen daar dankbaar voor. Al vele decennia lang hebben ze daar echt oog voor en hebben vele Vlamingen er oren naar.

Bij de commerciële omroep (al betert het) heeft men daar opmerkelijk minder belangstelling voor en is te betreuren.

Het is misschien wel dé reden waarom ik (ondanks de vaak anti-Vlaamse politieke uitgangspunten waarmee ze hun journaal vullen) het VRT-journaal toch nog blijf volgen en niet dat 'Nieuws' van VTM.

Stef Wouters is me net iets te bewust van zijn t-d-assimilaties en dat maakt een geaffecteerde indruk.

'Kijk eens hoe goed ik het gezegd krijg.'

Nee, geef mij maar het Nederlands van Bavo Claes (niet te verwarren met Navo Claes!) en Martine Tanghe.

Die mensen doen dat zeer goed, zonder zich te etalleren of zichzelf te graag te horen.

Zélfs Bracke kan er goed mee door.

In series ligt het blijkbaar anders. Ten onrechte, vind ik. Het is juist de opdracht bij uitstek van een acteur om het Algemeen Nederlands 'leven in te blazen'.

Wat is acteren anders dan de taal levendig te maken? Zij verzaken eraan en vluchten in hun streekaccenten (dat gaat nog) en dialecten.

Ook ik ben voorstander van dialecten. Zij voeden de taal. Maar in series en films kunnen dialecten alleen 'als het erom te doen is'.

Er zijn zeer veel (en steeds méér) kijkers en gezinnen waar het A.N. gewoon standaardtaal geworden is.

Dat is een gunstige ontwikkeling.

Ik versta Limburgers en West-Vlamingen ook in hun streekaccenten vrij goed.

Maar het Groot-Brabantse 'goe' voor 'goed' e.d., hangt me ook wel eens de keel uit.

Het andere extreem is dan weer Julien Schoenaerts (beetje bekakt) en - het mag wel eens gezegd: onze door de linkse kerk heiligverklaarde Alzheimer-acteur. Je hoort een stem die 'mooie taal spreekt', zo mooi dat je niet meer luistert naar wat hij zegt.

Daar mag ook wel eens wat over gezegd worden.

Waarom niet alle ondertitels op teletekst. Dan zijn de doven en slechthorenden in één weg geholpen.

Ook in Frankrijk is men tot het inzicht gekomen dat regionale talen waardevol zijn. Na vele decennia staatssubsidiëring met als doel om de regionale talen uit te roeien, probeert men nu de talen van Occitanië, de Provence, Bretagne, te herwaarderen.

Esperanto was een taal nauw verbonden aan de ideeën die een homogene machinegestuurde communistische maatschappij wilden, waarin de burger niet meer dan een productiefactor in een groter geheel was. Zeer succesvol was deze eenheidstaal niet. Het Engels, product van een kapitalistische maatschappij, is daarentegen de nieuwe lingua franca. Het Engels is een levende taal, in tegenstelling tot het artificiële Esperanto. Het is tekenend voor onze vrije wereld dat het een van onder uit gegroeide taal is die de universele taal wordt, niet een kunstmatig van bovenuit gestuurd product.

Het anti-Ollandse racisme is inderdaad een groeiend probleem. Vooral ook omdat dit eigenlijk zonder voorwerp is. Het anti-Orangisme van de Belgische revolutionairen (die tussen 1830 & 1840 een brutale, weinig gekende repressie doorvoerden waarover Paul Beliën ongetwijfeld meer weet)is zich gaandeweg gaan evolueren van een staatkundige opvatting (Voor Belgische onafhankelijkheid, Tégen de hereniging der Nederlanden) naar een taalkundige politiek (Vóór de Franse taal, tégen het Nederlands en de Vlaamse dialekten). Hierdoor is er een besef gegroeid/aangekweekt bij vele Vlamingen dat 'wij' toch anders zijn dan die 'Ollanders' en dat het zo slecht nog niet is dat wij Belgen zijn geworden. Immers, wat kennen die Ollanders nu van ons Belgische surrealisme en wat zijn ze toch grappig/bespottelijk met hun juderanzje (jus d'orange) !

Ik zeg hier niet dat we iedere Noordnederlander in de armen moeten vallen uit anti-Belgicistische overwegingen maar wel dat we ons meer & meer bewust moeten worden dat Vlamingen en (Noord-)Nederlanders deel uitmaken van DEZELFDE taal -en cultuurgemeenschap en ja, dat zelfs Walen & Luxemburgers meer gemeen hebben met (Noord-)Nederlanders dan ze zelf wellicht willen toegeven. Maar dat is dan wellicht een andere discussie...

Waartoe zulk verfoeilijk anti-Ollands racisme leidt toonde Marc Van Peel een aantal jaren terug aan met zijn uitspraak dat hij nog liever met een Marokkaan op een verlaten eiland zou zitten dan met nen Ollander. Hierbij vergat Marc Van Peel wellicht dat die Marokkaan misschien wel liever met dien Ollander op dat eiland zou gezeten hebben dan met iemand die zo'n oppervlakkige, racistische uitspraken zou doen (tenzij het Theo Van Gogh zou zijn geweest natuurlijk).

Zo valt het mij telkens op dat anti-Ollandse uitspraken extreem oppervlakkig zijn en kan ik inderdaad geen andere ontstaansgrond bedenken dan anti-Ollands Belgicisme dat zich blijkbaar enkel kan profileren door anderen te kleineren, getuige hiervan de 175 Jaar België tentoonstelling in Brussel waarover eerder op LVB.Net werd gerapporteerd (http://lvb.net/it...).

@Luc:

-Meer en meer mensen, ook ikzelf, zijn opgevoed in het door taalpuristen zo bekritiseerde "tussentaaltje". Ik ontken niet dat het standaardnederlands geen levende taal is, en denk zelf dat het zeker zijn nut heeft gehad als groot-nederlandse lingua franca. Ik denk wel dat de oude standaardtaal minder en minder wordt gesproken, en verdrongen wordt als standaardtaal door het "tussentaaltje", Dat "tussentaaltje" kenmerkt zich door het feit dat het niet het hoogste en oneindige doel is om zo verstaanbaar mogelijk te zijn, niet om het eigen accent te verbergen. Ik denk dat er niets verkeerd is met een evoluerende standaardtaal.

-Ik erger mij ook aan het anti-ollandisme, wat nauw verbonden is aan provincialisme. Niettemin denk ik dat de Belgische secessie een goede zaak was, een proces dat dus gerust nog eens mag worden overgedaan binnen Belgie. Ook denk ik dat er wel degelijk een cultuureel verschil is tussen Vlaanderen en Nederland, hoewel Nederlanders eigenlijk grotendeels voortkomen uit gevluchte Vlamingen. Vlaanderen heeft eerder een katholieke cultuur, Nederland een protestantse. Hoezeer ontkerkelijkt de maatschappij ook is, dit laat zich voelen.

Ik zou inderdaad ook met veel belangstelling dat onderzoek van de UGent eens willen inkijken. Op de website van de Vakgroep Nederlandse Taalkunde (waar ze o.m. ook dialectologie bestuderen) vind ik er geen spoor van terug...

Maar eerlijk gezegd valt het mij ook op dat West-Vlamingen en Limburgers ondertiteld worden en Brabanders (en dus dialectolisch ook Antwerpenaren) niet of toch minder. Dat heeft o.m. te maken met het feit dat - of we dat nu leuk vinden of niet - Brabants (en dus dialectologisch gezien ook Antwerps) de norm (geworden) is voor de Belgisch-Nederlandse uitspraak. Nogmaals: je kunt dat jammer vinden of niet, maar dat is nu eenmaal een maatschappelijke evolutie (uiteraard versterkt door de rol van de media, vooral de openbare dan).

En dan die tussentaal... Wat mij betreft is taal nog altijd het middel om te communiceren, en niet het doel op zich. Ook die tussentaal is een maatschappelijke evolutie: mensen worden mobieler, vestigen zich niet op dezelfde plek waar ze geboren zijn, en moeten tegelijkertijd kunnen communiceren met hun buren. Dus nemen ze een tussentaaltje dat ze alletwee kunnen begrijpen.

Of je die tussentaal gebruikt, hangt af van de maatschappelijke context: hoe formeler de context, hoe meer Algemeen Nederlands. Dat gebruikt is trouwens cultureel bepaald; in (Duitstalig) Zwitserland b.v. spreekt iedereen zijn eigen dialect, ook in een formele context.

Ik heb enkele jaren geleden mijn thesis (KUL, Germaanse)geschreven over de ondertiteling van tussentaal (zogenaamd soap-Vlaams)en dialecten. Daarvoor heb ik vijf weken de ondertiteling van Man Bijt Hond en Het Hart van Vlaanderen vergeleken.

Voor zover ik het mij nog herinner volgende conclusies:

-tussentaal wordt bijna nooit ondertiteld

-alle dialecten worden ongeveer even vaak ondertiteld

-vaak wordt (licht) dialectisch taalgebruik ook om andere of bijkomende redenenen ondertiteld, zoals te veel achtergrondlawaai.

-wat de taal IN de ondertitels betreft, hield Hart van Vlaanderen zich dichter bij het origineel. Dit betekent dat de ondertitels van Man Bijt Hond standaardtaliger waren, maar dus meer afweken van wat er origineel gesproken werd.

@lvb: idd: de grens tussen dialect en tussentaal wordt op een

subjectieve manier bepaald. Vraag is natuurlijk: kan je zoiets wel objectief bepalen?

Toch wordt dat Antwerps tussentaaltje niet alleen gekenmerkt door een vaak onverstaanbaar accent. Vaak zitten er ook woorden en grammaticale constructies tussen, die geen standaardnederlands zijn, maar waarvan niemand het nog weet. Gewoon omdat het Antwerps zo algemeen aanvaard is in televisieprogramma's, soaps ea.

In het taalcharter van de VRT (http://www.vrt.be) probeert taalman Rudd Hendrickx het fenomeen te verklaren:

De zogenaamde tussentaal, door Geert Van Istendael "verkavelingsvlaams" genoemd, is een vrij recent verschijnsel. Ze is kennelijk ontstaan uit de behoefte van de Vlaming om iets anders dan dialect en dan de algemene standaardtaal te spreken. Tussentaal is geen verworven register van de Nederlandse standaardtaal, zoals de Umgangssprache in Duitsland en de informele omgangstaal in Nederland dat wel zijn. De neerlandicus Peter Debrandere beschrijft in De Standaard tussentaal als "een soort veredeld Antwerps, dat maar door een minderheid van Vlamingen gesproken wordt en dat voor West-Vlamingen en Limburgers veel minder herkenbaar is dan Standaardnederlands." Hij voegt eraan toe:

"Tot op een zekere hoogte kan de Franse, Duitse en Engelse omgangstaal vergeleken worden met verkavelingsvlaams: informele woorden, verkortingen, gereduceerde uitspraakvormen... Maar die vergelijking is gebrekkig. Verkavelingsvlaams is een onvolkomen taaltje, een taaltje dat alleen steunt op de onwil en het onvermogen van velen om echt Nederlands te spreken, een samenraapsel van Belgisch-Nederlandse afwijkingen: gallicismen, dialectismen, archaïsmen, purismen, schrijftaal... In Franse, Duitse en Engelse omgangstaal komen geen schrijftaalwoorden en archaïsmen voor."

Trouwens, bedenk ik nog, Hollandse programma's worden ook meer en meer ondertiteld op de VRT (denk bv maar aan Baantjer), net zoals Vlaamse series ondertiteld worden op de Nederlandse televisie (Flikken bv).

Dus dat van die Schelde uitdiepen en om dingen samen te doen, is nog zo gek niet...

Die "manne van 't stad" (allee zo noemen ze zichtzelf toch graag) worden zelden ondertiteld in tegenstelling tot Westvlamingen en Limburgers.

Als dat rapport het tegendeel bewijst dan geloof ik het gewoon niet :P.

Is da noa echt noedeg van dee ondertittels? Kversteunne kik foatentlèk vanalle taalle. As ge veul na de zie gaa, dan kunde oep den deur toch wel Westvloms begroape? Allei, ik sèn na van Mèchele en kversteune kik iel goe vanalle dialekte zennè. Westvloms, Limburregs en zellefs Antwerps! Allien zèn dee dikke nekke van Antwerrepe nateurlèk in euleze gat gebeite as geuleze taal ni goe verstaa. Kzeen toch ni te dikwèls oep den teivei dasse nen Antwerrepener gen vertaale in Neiderlands zennè. Kweitet ook wel, ne Mecheler moete ni vertaale, woale emme van ons oage zellef de schoenste aa - klank van Vlendere én Olland béjien. Zoen schoen aa emme neeverans anners ni, dee is van ons en die kunne ze ni vertale. En de sch van ons schoen schoone en van tschool kunde dan wei ni oepschroave. Dee moete van ne Mecheler zellef liere oatspreike, allei, zjust as ons aa, dee lierde oek allien boa ons oatspreike, da lierdin den diksi ni en neeveranst ni. Allien in Mechele en da zennek feer oep sè en dus moette ze moa ni vertaale, en oek al dee ander taale ni, allien Antwerreps wel, al wast me vui dee sinjoore is goe bij euleze kloe... te pakken ! Allei, saleu, en amuseit eule ee ma go, tot nog ne kie !