Het radiomuseum

Dit weekend blaast het staatspretnet Donna zijn laatste adem uit, maandag wordt het vervangen door opvolger MNM. Donna werd in 1991 opgericht met als hoofdbedoeling om de reclame-inkomsten van de openbare omroep aanzienlijk op te drijven. Er waren twee drijvende krachten achter de oprichting van Donna. Ten eerste, de VAR-reclameregie, een gezamenlijk iniitiatief van de toenmalige BRTN en de toenmalige VUM, nu VRT en Corelio, met Marc Appel als commercieel brein. Ten tweede, de toenmalige directeur-generaal radio van de BRTN, Piet Van Roe. Donna-nethoofd Eric Strieleman zorgde voor een hippe vormgeving en een strakke programmatie, waardoor Donna een marktaandeel van 30% en meer haalde. Dat fenomenale marktaandeel was te wijten aan het de facto technische monopolie van de openbare omroep, die een zendcomfort had dat de lokale radio's, toen de enige concurrent voor de BRTN, niet hadden. Pas met de komst van de nationale commerciële zenders Q Music en 4FM daalde Donna's marktaandeel naar 12%.


Waarom vind ik staatspretnetten als Donna en MNM een aberratie? De oprichting van Donna door de liberaal Piet Van Roe leek me niet in overeenstemming met het Manifest van Oxford, zowat het basismanifest van het Europese liberalisme. Artikel 1 van titel II van dit manifest zegt namelijk:
De onderdrukking van economische vrijheid zal leiden tot het verdwijnen van politieke vrijheid. We verzetten ons tegen die onderdrukking, of die nu veroorzaakt wordt door staatseigendom of -controle of door private monopolies en kartels. We laten staatseigendom slechts toe voor die ondernemingen die buiten het bereik van de private sector zijn of waar concurrentie niet langer een rol speelt.

Alle ingrediënten van deze formulering zijn in het Donna-verhaal aanwezig: staatseigendom in een sector die binnen het bereik van de private sector is of had moeten zijn, en waar concurrentie speelt of had moeten spelen. Net als Donna wordt opvolger MNM gecreëerd op maat van de verwachtingen en de vereisten van de reclamewereld, met het oog op een maximalisatie van de reclame-inkomsten voor de VRT. Op zich niks mis mee, behalve wanneer het een staatsbedrijf betreft dat de dotaties uit de staatsruif en de inkomsten uit commerciële reclame bijeenklutst zodat gesubsidieerde publieke activiteiten en winstgevende commerciële activiteiten door elkaar lopen, waardoor de markt voor puur commerciële concurrenten verstoord wordt. Naar de politiek en naar de burger toe werden de commerciële pretnetten van de VRT altijd veranwoord met de dooddoener: "jamaar, via die ontspanning verzamelen we een voldoende groot luisterpubliek om informatieve en vormende programma-items uit te zenden". Met andere woorden, de overheid ziet het blijkbaar nog steeds als haar taak om de denkwereld van volwassen burgers te kneden naar haar eigen inzichten, en ontspanning moet dan blijkbaar dienen als de verborgen verleider voor deze taak die blijkbaar niet door de privé-sector kan of mag opgenomen worden.

Bij wijze van hulde aan alle mensen die in de voorbije decennia het BRT-monopolie hebben helpen breken, deze verzameling videofilmpjes. Ooit opgenomen op Betamax, later omgezet naar VHS, in 2002 gedigitaliseerd op lage kwaliteit en op een webpagina gezet, en nu op een iets hogere kwaliteit op Youtube geplaatst. Heel wat van deze videofragmenten zijn afkomstig van de toenmalige BRT, en de "objectieve" off-screen commentaren van de BRT in de reportages over het fenomeen zijn dan ook navenant: radio-omroep, privé-initiatief en commercie, dat was volgens de toenmalige BRT des duivels.


RADIO CONTACT



Freddy Neyts, voorzitter van Radio Contact, zegt dat Contact het monopolie van de BRT wil aanvallen (BRT Panorama, 26/02/1981).




DJ Luc De Groot (Mario V.S.) presenteert zijn ochtendprogramma op Radio Contact Brussel (101.3 MHz), ergens begin 1981. Fragment uit het BRT-programma "Panorama", uitgezonden op 26 februari 1981. Gevolgd door een kort stukje commentaar ingesproken door Panorama-journalist Johan Opdebeeck. De stem in de jingle "wij luisteren toch zo graag naar Radio Contact" is (vermoedelijk) van Trinity-zangeres Sofie Verbruggen.



RADIO ANNICK



Ortwin Waignein van Radio Annick, de eerste Antwerpse radio die voluit commercieel ging, geeft uitleg over de business-aanpak aan Panorama-journalist Johan Opdebeeck. Tussendoor een repliek van Jef Heymans van Radio 800 uit Willebroek. (BRT, uitzending 1983).

RADIO MAEVA



Patrick Valain (Patrick Van Acoleyen) wordt geïnterviewd door BRT-Panorama, ergens in 1983. Tussendoor zijn beelden te zien van de Maeva-studio en de "Witte Villa" in Asse.


VRIJE RADIO, VOORLOPER VAN DE BURGERJOURNALISTIEK?



Professor Luk Boone (KUL) en Freddy Neyts (Radio Contact en Vebora) discussiëren over de vraag of niet-journalisten nieuws mogen brengen op de vrije radio. Tussendoor is Ugo Declercq van VEBE en Radio Scorpio te zien. Op het einde is een fragment te horen uit een grappige nieuwsuitzending op Radio Maeva, gepresenteerd door Ben van Praag.


BV'S OP DE VRIJE RADIO



Yves Desmet, nu algemeen hoofdredacteur van De Morgen, in de jaren '80 actief bij Radio Reflex in Mechelen. Fragment uit een TV-programma van de VNOS, de zendgemachtigde vereniging van de Volksunie, omstreeks 1983.




Yves Desmet interviewt zangeres Rita Deneve. Bron: VNOS (uitzending door derden van de Volksunie), 1983.




Noël Slangen zingt een reclamespot in voor het café van Steve Stevaert. Noël Slangen, nu reclameman en spin doctor, was ooit directeur van de Hasseltse vrije radio Hasselt FM. Dat radiostation was in 1982 opgericht onder de naam Radio Radio door een zekere Steve Stevaert, in een dakappartement boven zijn café Het Magazijn. Slangen produceerde destijds zelf een reclamespot voor Stevaert's café, onder de vorm van een rapnummer. Het originele geluidsfragment werd hier aangevuld met eigentijdse beelden van Brasserie Het Magazijn en oude logo's van Hasselt FM. Bron: Gunnar Walgraeve, vrijeradio.be



GUY VERHOFSTADT IN DE BRES VOOR DE VRIJE RADIO'S



In juni 1981 organiseerden de Vereniging van Belgische Onafhankelijke Radio's (VEBORA) en de Groupement des Radios Indépendantes Belges (GRIB) een manifestatie op de Heizel in Brussel, om de eisen van de vrije radio's kracht bij te zetten. Beide verenigingen ijverden voor een zo ruim mogelijke technische en inhoudelijke vrijheid voor de vrije radio's. Guy Verhofstadt, toenmalig voorzitter van de PVV-jongeren, kondigde aan dat hij naar de Raad van State zou stappen als minister van PTT Freddy Willockx de vrije radio's zou verbieden. (Foto: Boek "Vrije Radio in Vlaanderen", Luk Standaert, Uitg. Uilenspiegel, 1986; Affiches: Liberaal Archief; Geluidsfragment: Tom Decouttere)

Reacties

#74369

sander

 

En wat is de relevantie van compleet gedateerde filmpjes anno 2009? Andere tijden, andere nethoofden en zeker andere maatschappelijke opvattingen - ook over de aard van "educatie" door de overheid.

#74388

Koen Godderis

 

Goed onderbouwd, correct en deskundig artikel.

Ter info:

Het langverwachte uitegebreide klachtendossier van mijn kant tegen de Vlaamse Overheid met betrekking tot haar totaal onaanvaardbaar medialandschap, vanuit concurrentieel oogpunt, wordt de komende tijd overhandigd aan de Europese Commissie, kabinet fair competition. "Fair" wordt het hier allesbehalve gespeeld, en is zelfs nog nooit geweest.

Merk op dat Verhofstadt indertijd op de barricades stond voor de "private" en "vrije" radio's. Maar eenmaal hij aan de macht kwam, was het eerste wat hij deed een landelijke licentie geven aan zijn vrienden van de Persgroep. En alzo een nieuw monopolie creëerde naast de VRT-radio. Wat met zich meebracht dat hierdoor de échte vrije radiosector (waarvoor hij zelf met veel poeha op de barricades had gestaan) nog meer een kopje onder duwde.

Heb er echt voldoende van. 2009 wordt het jaar om er alles uit te gooien voor de Europese Commissie. In wat voor een apenland leven wij hier eigenlijk?

#74389

Sponzen Ridder

 

Hier volg ik toch niet. Hoe kan je, na wat er vorig jaar gebeurd is, nog blind een dogma als "We laten staatseigendom slechts toe voor die ondernemingen die buiten het bereik van de private sector zijn" kritiekloos volgen?

Ik zit hier net naar "Lux" te kijken en bedenk daarbij: het is de plicht van de staat om zich met media bezig te houden.

Je kan discussieren of een staatszender zich op de reclamemarkt moet begeven, maar waarom zou dat niet kunnen? Donna is niet nodig, en ik zal er geen traan om laten, maar wat niet nodig is, is daarom niet overbodig.

Een reclamemonopolie voor een commerciële zender, dat is pas vreemd.

#74392

EricJans

 

Vrije Radio's in Belgique: 30 km zendbereik.
Vrije Radio's in België: 8 km zendbereik.
Ook toen al: oh toeval.
Het was allemaal 'onze eigen keuze'. Jaja, natuurlijk.

#74394

ivan janssens

 

@EricJans: rare opmerking die je daar maakt. Het verschil in zendbereik is het gevolg van het feit dat media een regionale materie zijn. Wil je dat dan terug herfederaliseren?

#74401

EricJans

 

@ Ivan Jansens:

Nee... ik wil niks 'herfederaliseren' (voor zover je België een 'federaal' land kan noemen, tenminste).
Ik wil enkel uitdrukking geven aan mijn inschatting dat ik niet geloof dat sinds de federalisering van Belgique de onverkozen Vlaamse partijhoofdkwartieren druk bevolkt worden door Vlamingen die Vlaamse belangen dienen maar door Belgicisten.
Het illustreert dat le federalisme-à-la-Belge niets anders doet dan het de oude eenheidsstaat deed: de Franco-belgische belangen laten primeren op die van Vlamingen.
30 km zendbereik maakte zo'n radiootje een stuk leefbaarder dan 8 km.

#74406

LVB

 

@EricJans: Het enige wat we uit de hele vrije-radio-historie kunnen leren inzake Vlaanderen versus Wallonië, is dat het cliché "socialistisch Wallonië" versus "liberaal Vlaanderen" absoluut niet opging/opgaat inzake mediabeleid.

Toen de VRT-radio nog marktaandelen van 80% en meer haalde, lag datzelfde marktaandeel van de RTBF-radio onder de 30%. En ja, een staatsomroep die de markt domineert, en een overheid die dat toelaat, dat noem ik "socialisme". Een overheid die de privé-initiatieven de markt laat domineren (en het overheidsinitiatief dus een minoritaire positie laat innemen), dat noem ik "liberaal".

Je hebt een punt met je 30 kilometer versus 8 kilometer, maar ook dat is een illustratie van het liberale mediabeleid in Franstalig België versus het kleinschalige keurslijf van de betutteling in Vlaanderen.

En laat ik er nog dit aan toevoegen: het is het eeuwige geklaag van de Vlaming over zijn minoritaire taal en cultuur die moest "beschermd" worden, die een vrijgeleide gaf aan de voorkeursbehandeling van de openbare omroep, zogenaamd onze enige waarborg tegen het Angelsaksische mediageweld: http://lvb.net/item/6079

#74408

Neverbeendead Religion

 

Minder centen voor de staat Meer centen voor u
Het doet denken aan robert redford in lions for lambs. Het nut van de duurste wagen te kunnen bezitten wanneer het wegennet aan zijn lot wordt overgelaten en men er niet meer op kan na verloop van tijd.
Vanwege de evolutie heeft men al lang geen radiozender van de staat of de prive meer nodig om tussen de regels van het radionieuws te horen dat de mensheid met de opgedane kennis en macht doorheen de tijd de planeet liever de dieperik instuurt dan ze leefbaarder te maken voor iedereen.
Beide radiozenders spelen dan nog altijd niet 1999 van prince van begin tot einde of met zowel de intro als de outro en i still love albert einstein van the earthling, het vervolgnummer, is ook een parel voor de zwijnen.

#74416

joe

 

sander: spreek je altijd zo over museumitems?

#74450

ivan janssens

 

Wie beweert dat het radiolandschap in Vlaanderen niet concurrentieel is, moet toch eens zijn ogen uitwrijven. Toegegeven, de Vrt heeft met vijf radiostations nog een overwicht, maar sinds de komst van de landelijke private radio's is het aandeel teruggevallen tot iets meer dan 50%. Donna zag zijn marktaandeel gehalveerd. Naast de Vrt zijn er twee landelijke radio's, hebben de regionale omroepen zich verenigd onder de naam Nostalgie, en zijn er 294 erkende lokale radio-omroepen, waarvan een flink deel werken in het kader van een samenwerkingsverband (ketens). Als er geopteerd wordt voor een landschap met én landelijke, én regionale, én lokale dan is er alle reden om ervoor te zorgen dat lokale radio's ook lokaal blijven. Vroeger, toen de Vrt nog het landelijke monopolie had, was er misschien sprake van betutteling van de lokale radio's, maar in het huidige landschap is de beperking qua zendbereik niet meer dan logisch.

Verhofstadt heeft overigens niets te maken met de vergunning voor Q-music. Die werd toegekend toen Verhofstadt federaal premier was. De toekenning gebeurde op een ander niveau door het toenmalig Vlaams Commissariaat voor de Media. Op de vergunning voor Q-Music is geen kritiek gekomen, wel op die voor 4FM. Overigens, Radio Contact dingde ook mee, en zij vielen uit de boot. Ja, de vergunning werd uitgereikt op basis van een "beauty contest". Een veiling was misschien objectiever geweest, maar daar VMMa de kapitaalkrachtigste groep was, had ze ook via deze procedure de belangrijkste vergunning binnengehaald.

Ik denk kortom dat de radiosector in Vlaanderen relatief vrij en concurrentieel is. Wat is het alternatief? Geen landelijke commerciële omroepen? Sterker nog, ik zou de VMMa-groep nog meer frequenties toekennen zodat ze een drie- à viertal radiozenders kunnen opstarten, en daarbij een globaal pakket als de Vrt-aanbieden: bijvoorbeeld een hitzender, een nieuwszender en een zender met Vlaamse muziek. Ik zeg zo maar iets. Zo krijg je stevige oligopolistische concurrentie.

#74467

Neverbeendead Religion

 

Wi-fi radio, binnenkort standaard bij in elk radiotoestel, is ook de eerste stap, zoals bij de walkie talkie gsm, om na verloop van tijd ook radio gust van de kust over de hele wereld te kunnen beluisteren.
Als er ook in belgie een enquete zou gehouden worden waarin iedereen zonder het zelf te weten zijn waarheid invulde kan men uit het resultaat opmaken dat men in de nieuwe technologische communicatie wereld het verschil niet kan opmaken tussen opties die niet verplicht zijn in het gebruik en opties die men moet hebben vanwege het verplichte gebruik.
Dat heb je nu eenmaal met overgangsgeneraties. En de industrie pikt daar handig op in door alles zeer traag te laten verlopen.
Zo kan apple bv geen iphone maken die wat meer kan met zijn camera omdat dat pas na de zoveelste versie mogelijk is.
http://www.zita.be/lifestyl...

#74473

LVB

 

@ivan janssens: Nu is het radiolandschap in Vlaanderen concurrentieel, ja, sinds een jaar of vijf. Maar dat kwam vijftien jaar te laat. Vandaar mijn vergelijking: toen de VRT-radio nog een marktaandeel had van 80%, zat de RTBF al onder de 30%.

Maar waarom pleit je voor een duopolie VRT/VMMa? Is de markt niet leefbaar voor meer dan 2 spelers? Is bijvoorbeeld SBS niet al jaren vragende partij voor een nationaal frequentiepakket?

#74477

johan vandepopuliere

 

Het is koffiedik kijken wat er zou gebeurd zijn indien de frequenties inderdaad aan gecontroleerde marktmechanismes onderhevig waren. Het benutten van zendfrequenties lijkt me in elk geval allerminst een taak van de overheid. Er is geen enkele reden waarom die groepering een meerwaarde oplevert (itt zoals in eerdere bijdragen vermeld, treinverbindingen en andere sequentiële infrastructuur).

De VRT heeft duidelijk niet de concurrentie nodig gehad om pseudo-commercieel te gaan denken. Voor mijn lament over het verschraalde radio-aanbod verwijs ik ook naar eerdere posts.

Geef ons alstublieft terug de vrije radio's. Hun technische en personele beperkingen zullen ons misschien bevrijden van de formats, de gladde producties, de veel te egaal hard gemasterde muziek, ... Of heeft iemand melomane tips voor deze moegeleukte luisteraar?

#74508

joe

 

en, is MNM een topper? mijn radio is vastgeroest op 91,7 dus ik kan er niet over meespreken.

#74512

ivan janssens

 

Mijn pleidooi voor een duopolie vertrekt vanuit de vaststelling dat het politiek heel moeilijk zal zijn om sommige Vrt-zender te privatiseren. Zet daarnaast dan een sterke private partner die een gelijkaardige "porfolio" van zenders kan aanbieden. Zo krijg je concurrentie op alle vlakken. Wat gaat SBS met een nationaal pakket doen? Een derde zender opstarten gelijkaardig aan MNM en Q-Music? (Plu de ketenzenders die ook nog eens hitradio's zijn.) Versnippering ontstaat dan op één vlak, terwijl op alle andere domeinen de Vrt een monopolie behoudt.

http://www.ivanjanssens.be/...

#74526

NR

#74528

joe

 

Doet NR hier een Markje?

#74546

EricJans

 

@ Luc:

Je hebt een punt inzake de media. Sowieso: de Waalse media steken er - zéker qua informatieverstrekking - met kop en schouders bovenuit. Hun debatten zijn debatten, bij vrt zijn er geleide gesprekken die ons moeten laten geloven dat er een debat wordt uitgezonden en bij VTM weten ze niet wat het woordje 'debat' betekent.
Maar ja... zo is dat nu eenmaal in een staatsgecontroleerde culturele bezetting: wij moeten hier als Vlamingen de indruk krijgen in een democratie te wonen en de vrt spant zich daarvoor in in opdracht van de unisono door Belgicisten geleide partijbesturen.
Inderdaad.

#74547

EricJans

 

Ik kijk dus liever naar Waalse zenders.
En ik luister veel liever naar Musique 3 dan naar Klara.
Zelfs 'der Belgische (?) Rundfunk' (zeg maar 'Radio Eupen') heb ik al eens opstaan... om al eens aan die schools-doorzichtige linkse duidertjes van de vrt te kunnen ontsnappen.

#74549

joe

 

en wat denken uw kinderen daarvan?

#74564

EricJans

 

@ Joe:

Reageerde je op mij? Wel... mijn kinderen zien geen contradictie tussen Vlaams-Nationalisme en gebruik maken van de Franse taal of cultuur. Ik heb ze niet belgicistisch geïndoctrineerd, Joe. Kijken naar de rtbf is geen probleem, al zou ik liever kijken naar de rtw. Het zou logischer zijn.

#74589

Manila

 

@EricJans:
Nee maar, nu breekt mijn klomp; en ik dacht dat ik de enige was (die naar de BRF - Belgischer Rundfunk luistert).

#74602

aghasee

 

De staatspretnetten, met alle debiele telefoonspelletjes vandien; ik krijg er het vliegend sch**t van. Als er hier in 't kaffaat al eens een radiostation opstaat is het het ollandse Arrow Classic Rock <http://www.arrow.nl/rock/>