De evolutionaire oorsprong van het racisme

In 8000 voor christus leefden jagers-verzamelaars in hechte stammen, die een grotere kans hadden om te overleven als ze buitenstaanders wantrouwden. Hoe meer ze samenwerkten, hoe groter de kans om te overleven. Maar samenwerken in plaats van het eigenbelang voorop te stellen werkt alleen als je elkaar goed kent en kunt vertrouwen. Het toelaten van nieuwe mensen in je groep kan die samenwerking in gevaar brengen, je weet niet of nieuwelingen wel hun steentje zullen bijdragen aan de groep. Het weren en wantrouwen van vreemdelingen was de beste manier om de belangeloze samenwerking binnen een kleine groep mensen te garanderen." Ook dieren kennen wantrouwen tegenover vreemdelingen. "Wat onbekend is, is onbemind. Ook bij dieren is er een natuurlijke afkeer voor wie afwijkend gedrag of uiterlijk vertoont. De zwarte wolf is een buitenbeentje onder de grijze wolven. Dieren houden buitenstaanders buiten hun troep om hun territorium te beschermen. Bij mensen gaat het om meer dan het beschermen van het eigen territorium, het gaat om het beschermen van cultureel territorium, van wat de groep waartoe jij behoort verschillend maakt. We hebben er geen probleem mee om in dezelfde straat te lopen als anderen, maar onze identiteit willen we wel beschermen. Ons wantrouwen tegenover vreemdelingen is een natuurlijke reactie die we met wolven gemeen hebben.
Maar wat we als vreemd beschouwen is cultureel bepaald. Iemand kan tot een andere groep behoren omdat hij er anders uitziet, andere kleren draagt, of gewoon andere muziekvoorkeuren heeft. (...) Dat we erin geslaagd zijn om ons in een grotere sociale structuur te organiseren, neemt niet weg dat de mens nog altijd in kleine en hechte groepen van vrienden en verwanten leeft. Eigenlijk zouden we honderden vrienden kunnen hebben, maar we kiezen ervoor om in een beperkte groep mensen te investeren. We verkiezen hechte banden waarop we kunnen vertrouwen boven een veelheid
aan losse contacten. Het duurt even voor we nieuwe vrienden in onze kring toelaten. Eigenlijk zit er een racistische reflex diep in elk van ons.

Mark Pagel, geïnterviewd in De Morgen van 22 april 2004