Abraham Lincoln en de Amerikaanse Burgeroorlog

Abraham Lincoln boek door Sam van Clemen
Mijn artikel over Belgische straten die genoemd zijn naar Amerikaanse presidenten heeft een interessante zijdiscussie doen ontstaan over de figuur van Abraham Lincoln. Onder zijn leiderschap werd de Amerikaanse Burgeroorlog beëindigd met de overwinning van de Unie (de noordelijke staten) en de nederlaag van de Confederatie (de zuidelijke staten). Pieter Cleppe noemt Lincoln in een commentaar "oorlogszuchtig", omdat hij met militaire middelen verhinderde dat de zuidelijke staten zich zouden afscheiden van het noorden. Ivan Janssens vernoemt de positieve rol die Lincoln speelde in de afschaffing van de slavernij, maar wijst erop dat dit niet de eigenlijke inzet van de Burgeroorlog was. Johan Vandepopuliere concludeert dat de geschiedenis geschreven wordt door de overwinnaars.

Zeker in de VS zijn de Burgeroorlog en de figuur van Lincoln controversiële onderwerpen. Het vertonen van de vlag van de Confederatie geldt er als een politiek niet correcte daad. Toch wordt Lincoln er vrij algemeen als de tweede belangrijkste grondlegger van de VS beschouwd, naast George Washington als stichter en eerste president. Zonder Lincoln zouden de VS in twee afzonderlijke landen uiteengevallen zijn.

Voor wie de figuur van Abraham Lincoln verder wil bestuderen, kan ik het boek van historicus Sam Van Clemen aanbevelen: "Abraham Lincoln - Grondlegger van de moderne Verenigde Staten van Amerika", uitgegeven door Garant. Het is een gedetailleerde biografie die beschrijft hoe Lincoln opgroeide in een arm milieu van analfabeten, maar dankzij hard werk en doorzettingsvermogen een uitzonderlijk redenaarstalent verwierf, en het tot advocaat, volksvertegenwoordiger en later tot president schopte.


Volgens Van Clemen ging de Burgeroorlog wel degelijk over slavernij, want dat was de reden voor de afscheidingswens van de zuidelijke staten. Verder leren we uit het boek dat het conflict rond de afschaffing van de slavernij in 1855 leidde tot de oprichting van de Republikeinse Partij, en dat Lincoln bereid was slavernij tijdelijk te laten voortbestaan in staten als Texas als dit de eenheid van het land kon bewaren. Lincoln verwierp de slavernij om principiële redenen, maar was geen voorstander van gelijke rechten voor zwarten. Zo verklaarde hij "dat hij de voormalige slaven nooit als zijn gelijken zou aanzien", en hij verdedigde de kolonisatie van Afrika. Uit een redevoering uit 1858:
Ik ben, of ooit geweest, geen voorstander van sociale en politieke gelijkheid van de blanke en de zwarte rassen. Ik ben geen en was nooit voorstander om van negers kiezers of juryleden te maken, noch om hen een ambt toe te bedelen, noch gemengde huwelijken toe te staan. Ik zal aanvullend verklaren dat er een fysiek onderscheid bestaat tussen de blanke en de zwarte rassen, die volgens voor altijd zal verbieden dat de twee rassen zullen samenleven op gelijke voet. Er moet een verhouding blijven bestaan van superieur en inferieur, en ik ben net als iedereen voorstander om de superieure positie toe te kennen aan het blanke ras. (...)

Er is geen reden in de wereld waarom de neger niet is toegelaten tot de natuurlijke rechten opgesomd in de Onafhankelijkheidsverklaring, het recht om te leven, vrijheid en het verwerven van geluk. Ik stel dat hij evenveel als de blanke hierop recht heeft. In het recht om brood te eten dat zijn eigen hand heeft gewonnen, is hij mijn gelijke en de gelijke van elke levende mens. Daarom was slavernij moreel verkeerd.


De conclusie van Sam Van Clemen aan het einde van het boek:
Tegen de tijd van zijn dood was Lincoln geëvolueerd van een triomferende commander-in-chief naar een verzoenende eenmaker van zijn verscheurde land. Het lijdt geen twijfel dat een zwakkere president mogelijk de Unie niet had kunnen redden van vernietiging en de miljoenen slaven geen vrijheid had kunnen geven. En dan was het zeker ook niet denkbeeldig geweest dat de Verenigde Staten later verder waren uiteengevallen. Is het gewaagd te veronderstellen dat zonder Lincoln de wereldgeschiedenis een ander verloop had gekend? Omwille van de uitzonderlijke problemen waarmee hij werd geconfronteerd tijdens zijn hele leven en de manier waarop hij ze oploste, is Abraham Lincoln volgens mij zonder meer de grootste Amerikaan uit de geschiedenis. En anderen delen die mening, want einde 2006 is hij door Amerikaanse vakhistorici verkozen tot de invloedrijkste persoon uit de geschiedenis van de Verenigde Staten. [voetnoot:] Bij de verkiezing enkele jaren geleden door het grote publiek van de grootste Amerikaan uit de geschiedenis, eindigde hij een beetje onbegrijpelijk pas tweede, na Ronald Reagan [einde voetnoot]. Het mag duidelijk zijn: een Nederlandstalige biografie is Abraham Lincoln meer dan waard.

Al bij al biedt het boek een genuanceerd, gedetailleerd en leerrijk beeld van leven en werk van Abraham Lincoln. Aan het einde van het boek staan bovendien de belangrijlkste toespraken van Lincoln in hun originele Engelstalige versie weergegeven.

Reacties

#62476

ivan janssens

 

"Volgens Van Clemen ging de Burgeroorlog wel degelijk over slavernij, want dat was de reden voor de afscheidingswens van de zuidelijke staten."

Uiteraard, voor de zuidelijke staten. Wat ook de reden, het Noorden zou een oorlog gestart zijn om afscheiding te voorkomen.

De typering van Lincoln's visie over slavernij stemt overeen met wat ik er van gelezen heb. Voor hem dus was de afschaffing van de slavernij, en al zeker niet gelijke rechten voor zwarten, niet de inzet van de burgeroorlog, althans niet initieel.

#62480

traveller

 

Na het lezen van dagboeken in "plantation-houses", ingericht als musea, o.a. "Rosedown Plantation", kwam ik tot een meer subtiele conclusie.
Lincoln was de eerste "Republican" president die de juist gestichte republikeinse partij naar de overwinning had geleid tegen 2 democratische kandidaten en een 3e andere kandidaat.
Eén democraat was uit het zuiden, de andere uit het noorden.
De noordelijke kandidaat ging onmiddellijk naar het zuiden om de reactie aan te wakkeren tegen de "nieuwlichter" Lincoln.
De basisproblemen waren:
-katoentarieven: het industriële noorden wou voorkeurstarieven voor het katoen uit het zuiden om de concurrentie tegen Engeland te winnen.
-slavenhandel en bevrijding: het noorden beschermde weggelopen slaven, die ze echter wel voor een hongerloon in hun industrie nodig hadden. Die "bescherming" was dus niet zonder financiële intresse.
-Concentratie van macht in Washington tov de verschillende staten in verband met belastingen en douane tarieven.

Het probleem in het zuiden was het enorme kapitaal dat de niet zo rijke planters in hun slaven hadden gestoken. Er was geen enkele manier om dat kapitaal te recupereren bij "abolition".
De planters zelf waren overtuigd dat de slaverij een enorme financiele fout was en ze zochten tevergeefs naar een oplossing. Die planters waren zelf meestal oude europese aristocratische families die thuis ook "bonded labour" hadden gekend.
Hun kinderen en kleinkinderen waren meestal in Europa opgevoed en waren met de "verlichting" naar huis gekomen.
De controle die Washington echter begon uit te oefenen op de activiteiten in de verschillende staten deed de oude vrijheidsgedachte terug opflakkeren en alle nieuwlichtings ideeën werden opzij geschoven voor de "onafhankelijkheidsgedachte" van de zuidelijke staten.
De meeste plantages hadden zelfs hun oudste zoons naar Europa gestuurd om geneesheer te worden in de beste Europese universiteiten om voor de slaven te kunnen zorgen, een epidemie onder de slaven betekende hun bankroet.
Die zonen kwamen dan terug met de nieuwe drang om de slavernij om te vormen tot een soort arbeiders overeenkomst. Het Washington "powergame" en centrale controledrang doorkruiste die nieuwe ideeën echter. Lincoln was natuurlijk intelligent en sluw genoeg om de volledige blaam op die vuile slavenhandelaars te schuiven, hij werd in Europa daardoor practisch een heilige.

#62487

Demosthenes

 

Er is een befaamde quote van Lincoln die meer licht op de figuur Lincoln werpt:

My paramount object in this struggle is to save the Union, and is not either to save or to destroy slavery. If I could save the Union without freeing any slave I would do it, and if I could save it by freeing all the slaves I would do it; and if I could save it by freeing some and leaving others alone I would also do that. What I do about slavery, and the colored race, I do because I believe it helps to save the Union; and what I forbear, I forbear because I do not believe it would help to save the Union. I shall do less whenever I shall believe what I am doing hurts the cause, and I shall do more whenever I shall believe doing more will help the cause." The Collected Works of Abraham Lincoln edited by Roy P. Basler, Volume V, "Letter to Horace Greeley" (August 22, 1862), p. 388.

#62520

chris impens

 

Zoals het door Demosthenes gegeven citaat aantoont ging de Amerikaanse burgeroorlog om het behoud van de Unie, en dat werd toen ook met zoveel woorden gezegd. Lincoln heeft m.a.w. de staten die zich uit de Unie teruggetrokken hadden met wapengeweld er opnieuw ingedwongen. Men zou toch denken dat onafhankelijke staten die vrijwillig tot een Unie toetreden die unie even vrij kunnen verlaten. Blijkbaar niet, dus. Merkwaardig genoeg steunt het huidige Amerika met graagte staten die zich willen terugtrekken uit een Unie, als het maar niet de hunne is.

#62550

Sam Van Clemen

 

Belangrijk om weten is dat Lincolns denken tijdens de Burgeroorlog fel evolueerde. In 1858 proclameerde hij nog de blanke superioriteit. Tijdens zijn laatste toespraak, enkele dagen voor zijn dood, opperde hij al de mogelijkheid om de zwarten stemrecht te geven.

Wat de 'meer subtiele conclusie' betreft: er blijkt eigenlijk ten overvloede uit dat de civil war eigenlijk een oorlog was om slavernij, waarop de Zuidelijke samenleving was gebaseerd. Lincoln heeft trouwens de schuld helemaal niet gestoken op de 'vuile slavenhandelaars': integendeel, hij heeft dit zelfs uitdrukkelijk vermeden (oa in het Gettysburg Adress en The Second Inaugural), toespraken waarin hij telekens te kennen gaf het Zuiden niet in de steek te zullen laten.

Kortom, een boeiende discussie. Ben blij dat mijn boek interessante reacties losweekt.

#62551

Sam Van Clemen

 

Een reactie op het citaat dat Demosthenes geeft.

Dit wordt (zoals gewoonlijk) totaal uit zijn context gerukt. Op het moment dat Lincoln dit citaat schreef, was de Emancipation Proclamation al geschreven en goedgekeurd door de regering. Dus: de beslissing tot emancipatie van de zwarten in het opstandige Zuiden was toen al genomen. Alleen zat Lincoln te wachten op een geschikt moment om dit publiek te maken, wat trouwens enkele weken later zou gebeuren. Het antwoord aan Greeley was dus eigenlijk een voorbereiding hierop. Dus als Lincoln beweerde dat hij de Unie zou redden zonder de slaven te bevrijden, was dat eigenlijk een leugen om bestwil.

Dank trouwens aan lvb om mijn boek te bepreken op zijn website.

#62552

Sam Van Clemen

 

Een antwoord op Chris Impens

Wettelijk kunnen staten die (steeds volkomen uit vrije wil) toetreden tot de Unie, enkel zich weer afscheuren mits toestemming van de andere staten. Dus de Noordelijke staten hadden het recht om de 11 afgescheurde staten weer terug in de Unie te brengen.

Voor Lincoln was dit zelfs een plicht. Bij de eedaflegging had hij immers beloofd om de VS en haar grondwet steeds te beschermen en te verdedigen.

#62553

Peter Fleming

 

Interessante mijmering over Lincoln las ik onlangs hier:

http://www.atimes.com/atime...

#62554

traveller

 

@ Sam Van Clemen

Er is een verschil tussen de basisbedoeling van Lincoln die simpel de eenheid van de VS was, zoals je zelf zegt en de retoriek.
De interventie van de unie en Washington in de slavenhandel en de katoentarieven was onacceptabel voor het zuiden en zou tot afscheuring leiden. Lincoln kon die afscheuring niet accepteren, wat absoluut begrijpelijk was, maar de dreiging van afscheuring was de directe oorzaak van de oorlog, niet de slavenhandel op zichzelf.
Lincoln heeft zich steeds gecontroleerd uitgelaten tov het zuiden om geen olie op het vuur te gieten, maar iedereen kreeg de morele boodschap dat de oorlog tegen de slavenhandel was gericht ipv de bescherming van de eenheid van de VS.

#62560

chris impens

 

@ Sam Van Clemen: "Wettelijk kunnen staten die (steeds volkomen uit vrije wil) toetreden tot de Unie, enkel zich weer afscheuren mits toestemming van de andere staten."

Is dat zo voor elke "Unie" (b.v. de voormalige Sovjet-Unie of de EU) of specifiek voor de Verenigde Staten anno 1860? Voor de Amerikaanse Confederatie, met hun allergie voor dat soort van "Unie", zal dat wel niet gegolden hebben.

#62570

chris impens

 

Juridisch gesproken is het is verre van duidelijk wie nu het recht aan zijn kant had: de staten die zich uit de unie terugtrokken of zij die dat met wapengeweld wilden ongedaan maken. Voor Virginia is dat wél duidelijk. Die staat had, zoals ook de (noordelijke) staat New York, het recht op afscheiding expliciet toegevoegd aan haar aanvaarden van de grondwet. (Zie b.v. http://www.etymonline.com/c...) Niemand zag daar graten in; blijkbaar vond iedereen dat die clausule consistent was met de geest van de grondwet.

#62595

ivan janssens

 

Misschien is Joelle Milquet wel een moderne Lincoln, niet bereid als ze is om in te gaan op vragen tot meer autonomie, laat staan afscheiding. Of zoek ik het nu te ver?