Genografie (5): de resultaten, bis

Het Genographics-project van IBM en National Geographic brengt aan de hand van een DNA-onderzoek de migraties van je verre voorouders in kaart. Bij mannen wordt het Y-chromosoom onderzocht (dat door de vader aan zijn zonen wordt doorgegeven), bij vrouwen het mitochondrisch DNA (dat door de moeder aan al haar kinderen wordt doorgegeven). Mits een bijkomende betaling (USD 129) kunnen mannen ook hun mitochondrisch DNA laten onderzoeken. Dat gebeurt door het bedrijf FamilyTreeDNA op basis van het reeds eerder opgestuurde wangschraapsel.


Mitochondriën zijn op zich een fascinerend onderwerp. Niet alleen omdat ze de energiefabriekjes van onze cellen zijn, maar vooral omdat hun DNA totaal verschillend is van het DNA van de rest van ons lichaam. Dit laat vermoeden dat de mitochondriën in de loop van de evolutie als een bacterie de cellen van het gastorganisme zijn binnengedrongen, waar ze door symbiose een evolutionair voordeel opleverden voor de gastvrouw. Genetisch zijn de mitochondriën verschillend van de rest van ons lichaam, waar ze toch een essentieel onderdeel van uitmaken.

Terwijl het onderzoek van de mutaties op het DNA van mijn Y-chromosoom mij iets vertelt over de migratie van de vader van mijn vader van mijn vader... tot in de zoveelste macht, vertellen de mutaties op het mitochondrisch DNA mij iets over de migratie van de moeder van mijn moeder van mijn moeder... tot in de zoveelste macht.

Het resultaat van het onderzoek: mijn mitochondrisch DNA behoort tot haplogroep H, net als ongeveer de helft van alle Europeanen.

In zijn boek "De Zeven Dochters van Eva" schrijft Bryan Sykes dat alle huidige Europeanen afstammen van zeven vrouwen. Het mitochondrisch DNA van de Europeanen kan in zeven haplogroepen worden ingedeeld, dat van alle mensen in een twintigtal haplogroepen. Hij gaf die zeven haplogroepen mythische namen: Ursula, Xenia, Helena, Velda, Tara, Katrina en Jasmine. Afgekort, de haplogroepen U (ongeveer 7% van de Europeanen), X (ook terug te vinden in Azië, Noord-Afrika en bij sommige indianenstammen), H (buiten Europa ook in Noord-Afrika, het Midden-Oosten, Centraal-Azië en India terug te vinden), V (te vinden bij de Finse Lappen, in Rusland en in Noord-Afrika), T (de vrouwen van de eerste landbouwers die vanuit het Midden-Oosten Europa binnenkwamen, vandaag vooral terug te vinden in de Oeral en de Baltische staten), K (vooral in Zuid-Europa, waaronder onze vriend Ötzi de ijsman) en J (in heel Europa, met hogere concentraties rond de Oeral, de Baltische Zee en de Kaukasus). Ik ben een mitochondrische afstammeling van Helena. Natuurlijk ben ik hoogstwaarschijnlijk ook wel ergens een afstammeling van Ursula, Xenia en de anderen, maar dan niet in mitochondrische lijn.



De reis van mijn voorouders in vrouwelijke lijn begint bij de San-bosjesmannen in Afrika. Via het Arabisch schiereiland en de noordoostelijke kust van de Zwarte Zee kwamen hun nakomelingen via Polen Europa binnen. Haplogroep H ontstond door een mutatie die plaatsvond in Europa: Helena werd 20.000 jaar geleden geboren in de strook land die Frankrijk met Spanje verbindt, in de buurt van wat nu Perpignan is. Zij behoorde tot een familie van jagers, die oesters plukten in de lagunes van de Camargue om hun vleesmaaltijden aan te vullen. Niet lang na Helena's geboorte begonnen de gletjers van de Pyreneeën terug te trekken, en werden de zomers stilaan warmer. Een deel van haar clan trok naar het zuiden, door de Ebro-vallei naar Baskenland. De meest avontuurlijke van haar nakomelingen trokken door Frankrijk naar het noorden. Sommigen bereikten 12.000 jaar geleden Engeland, zo blijkt uit een skelet van een jonge man die gevonden werd in Gough's Cave in Somerset, en die tot Helena's clan behoorde.



Haplogroep H wordt gedefinieerd door een aantal mutaties op het HVR1-gedeelte van het (cirkelvormige) mitochondrische DNA. Mijn mitochondrisch DNA vertoont 2 specifieke mutaties (in de tabel hieronder aangeduid in het rood) ten opzichte van het referentie-DNA van haplogroep H. Negen individuen uit de databank hebben identieke waarden als de mijne. Eén van die personen contacteerde mij al per e-mail om eventuele gemeenschappelijke voorouders na te gaan.



Haplogroep H wordt verder opgesplitst in 11 subtakken en 12 bijkomende sub-subtakken. Mits bijbetaling (USD 189) kan ik mijn mitochondrisch DNA nog verder laten onderzoeken, meer bepaald het HVR2 gedeelte. Maar ik denk dat ik het hier nu wel voor bekeken houd. Ik heb intussen ook nog mijn Y-chromosoom-test laten verfijnen van 12 loci naar 37 loci (kostprijs: USD 169).

Recent onderzoek doet vermoeden dat leden van haplogroep H beter weerstand kunnen bieden aan infecties. Het hoge voorkomen van deze haplogroep in Europa zou het gevolg kunnen zijn van natuurlijke selectie tijdens pest- en andere epidemies, waarbij leden van andere haplogroepen een hoger sterftecijfer zouden vertoond hebben.

Lees ook: Wikipedia: Genografie