Semafoon wordt archeologie van het communicatietijdperk

Belgacom wou al een hele tijd geleden zijn semafoondienst stopzetten, maar federaal minister Fientje Moerman zorgde er vorig jaar voor dat de dienst nog tot midden 2006 blijft functioneren. Semafonie is een draadloze telecommunicatiedienst waarmee korte numerieke of alfanumerieke berichten kunnen worden doorgestuurd. SMS avant la lettre, zeg maar, en éénrichtingsverkeer. De boodschap werd verzonden via een vast telefoontoestel, het semafoontoestel kon enkel ontvangen en niet zenden. Belgacom startte met een semafoondienst in 1966, en in 1989 werd een nieuw semafoonnet van de tweede generatie in gebruik genomen. Met die tweede generatie werden de ontvangers ongeveer zo groot als een luciferdoosje, en men sprak van een "bieper". Ik gebruikte er zelf één tussen 1992 en 1995, waarna ik overschakelde op een GSM. In het topjaar 1998 waren er volgens De Tijd 280.000 semafoon-nummers in gebruik in België. Meestal werd via semafoon het telefoonnummer van de afzender van de boodschap doorgegeven, zodat je die dan via een vast toestel kon opbellen.


Rechts een semafoon van de eerste generatie, eind jaren '60. Bemerk de vijf (gekleurde) lampjes aan de voorkant van het toestel, waarmee vooraf afgesproken codes konden worden ontvangen (foto: KPN).


Fascinerend vond ik de semafoons van de eerste generatie, die in de jaren '70 opdoken. De ontvangsttoestellen waren zo groot als een stevig boek (of op de foto hierboven, een kleine koelbox), en de doorgestuurde codes lieten gekleurde lampjes oplichten op het ontvangsttoestel. In latere versies konden ook getallen doorgestuurd worden. De radiosignalen van deze semafoondienst gebruikten frequenties aan de rand van de FM-band, rond 87 MHz. Er bestond een "roaming"-systeem van semafoondiensten, dat de Benelux, Frankrijk, Duitsland en Zwitserland omvatte en "Eurosignal" heette. In België functioneerde Eurosignal van 1973 tot 1998. Tot in 1998 kon je dus met een gewone FM-ontvanger aan de rand van de FM-band een vreemd "pingel"-signaal horen, dat bestemd was voor de Eurosignal-semafoonontvangers van de eerste generatie. Elke pingel duurde 100 milliseconden en er waren 6 verschillende toonfrequenties (ergens moet ik nog een bandopname van zo'n Eurosignal-signaal hebben zoals het toen op een gewone FM-radio hoorbaar was, maar ik heb geen afspeeltoestel meer voor gewone geluidsbanden). De tweede generatie semafoons gebruikte andere frequenties, tussen 169 en 170 MHz.

 
De RTT, de voorloper van Belgacom, schakelde Kuifje in voor haar reclamecampagne voor Eurosignal, de multinationale semafoondienst.

In België exploiteert ASTRID, een overheidsbedrijf dat de draadloze communicatie voor de politie- en veiligheidsdiensten verzorgt, een eigen semafoon-netwerk volgens de TETRA-trunking-standaard.