Tony, Steve, Albert en de drie Lucs - een blijspel in drie bedrijven

Een lang verhaal over een baronstitel, het ontslag van een hoofdredacteur, een koninklijk bezoek, een al dan niet vermeend links complot, het struikelen over losliggende straatstenen, en haat als noodzakelijke eigenschap voor het bevorderen van de verdraagzaamheid. Te lang om de voorpagina van deze weblog mee op te schepen. In de reeks "vandaag iedereen blogger, morgen iedereen baron": realiteit die spannender is dan fictie.



Eerste bedrijf - 7 juli 2004
Mevrouw Tony Baert-Martens, meerderheidsaandeelhoudster van Concentra, wordt door Koning Albert in de adelstand verheven. Zij mag zich voortaan barones noemen. Concentra geeft via de Regionale Uitgevers Groep (RUG) de kranten Het Belang van Limburg en Gazet van Antwerpen uit, en is aandeelhoudster van de regionale televisiezenders TV Limburg en ATV. De meeste media berichten achteloos over de toekenning van deze adellijke titel. Alleen ten huize van LVB gaat een alarmlichtje branden. Adellijke titels voor uitgevers en mediamagnaten zijn immers zeldzaam. Boekenuitgeefster Angèle Manteau mag zich barones noemen, en ook Albert Frère (die ooit via Audiofina de mediagroep RTL controleerde) kreeg een baronstitel. Manu Ruys, die lange tijd hoofdredacteur van De Standaard was, zou ooit een baronstitel geweigerd hebben omdat hij als onafhankelijke journalist "geen hoveling wou worden". Een adellijke titel krijg je wegens aan het vaderland bewezen diensten. Nu heeft de regionale krant Het Belang van Limburg ooit wel onderdak geboden aan de linkse Hugo Camps en aan de rechtse Marc Platel, allebei journalisten met een spitse pen, maar echt van wezenlijk belang voor 's lands voortbestaan kan je deze wapenfeiten niet noemen, misschien zelfs integendeel. Zelf zou ik eerder gegokt hebben op Rik De Nolf van Roularta. Deze West-Vlaamse persmagnaat heeft een uitstekend palmares, is nooit lid geweest van de Hitlerjugend, heeft geen papa of bompa die hand- en spandiensten voor de Duitsers verrichtte, schreef nooit artikels voor 't Pallieterke, en heeft een vrome mama die erop toeziet dat er niet te veel blote madammen en geen al te gore contactadvertenties in de blaadjes van zoonlief verschijnen. Allemaal verdiensten die niet meteen evident zijn voor de Vlaamse persbonzen, die door de toenemende concentratie toch al niet dik gezaaid lopen. En de enkele kritische speldeprikken die een paar onafhankelijke geesten op de redactie van Trends af en toe aan de Belgische politiek toebrengen, worden ruimschoots gecompenseerd door de diepgaande doch risico- en kritiekloze schrijfsels van zusterblad Knack, althans sinds Frans Verleyen het tijdelijke voor het eeuwige verwisselde, naar politieke normen dus sinds de tijd toen de dieren nog spraken en burgermanifesten schreven. Kortom, deze brave Hendrik stond op LVB's pronostieklijst als de eerste Vlaamse persmagnaat die "baron" op zijn naamkaartje zou mogen laten drukken. Maar het werd dus, tegen alle verwachtingen in, mevrouw Tony (afkorting van "Tonia") Martens, weduwe van Jan Baert senior en moeder van Jan Baert junior. Des te bevreemdend, omdat het Concentra-product Gazet van Antwerpen al enkele jaren genadeloos inhakt op het Antwerpse stadsbestuur. Rechtse blaadjes als 't Pallieterke en 't Scheldt, en, o wonder, ook Knack, schreven begin dit jaar dat Steve Stevaert bij een ontmoeting met lezers in de redactielokalen van de Gazet verklaard had "dat hij de columns van GvA-editorialist Roger Van Houtte kotsbeu was en dat die man moest verdwijnen uit de redactie". Maar begin juli was deze Van Houtte, die niet alleen regelmatig het Antwerpse stadsbestuur in zijn columns in mootjes hakte, maar ook zijn kritiek op de kopstukken van het Vlaams Blok niet spaarde, nog steeds op post. En toch kreeg zijn bazin Tony Martens een baronstitel. Ja, toegegeven, het was dankzij de schandalen die GvA aan het licht bracht, dat Patrick Janssens de Antwerpse burgemeester en partijgenote Leona Detiège nogal bruusk aan de kant kon schuiven en zelf in haar zetel kon gaan zitten, maar is een dergelijke gelukkige samenloop van omstandigheden tegenwoordig al een baronstitel waard, zo vroeg ik me af.

Tweede bedrijf - 1 augustus 2004
Luc van Loon, hoofdredacteur van Gazet van Antwerpen, wordt ontslagen. De dag nadien schrijft De Morgen: "Een officiële reden voor het ontslag is nog niet bekendgemaakt, maar Van Loon suggereert dat hij het slachtoffer is geworden van een 'links complot'. "Dit is een politieke zaak", zegt een intimus. "Gazet van Antwerpen is te rechts, of in elk geval niet links genoeg en zou te ouderwets zijn." Het gerucht dat Van Loon moet verdwijnen vanwege zijn politieke opvattingen wordt al enkele weken zorgvuldig gevoed door extreem-rechtse blaadjes als ’t Pallieterke en ’t Scheldt. Daarin moeten vooral SP.A-voorzitter Steve Stevaert en de Antwerpse burgemeester Patrick Janssens (SP.A) het ontgelden. Beide politici zouden al geruime tijd ontevreden zijn over de politieke lijn van Gazet van Antwerpen en hun kritiek niet onder stoelen of banken hebben gestoken. Feit is in elk geval dat de Antwerpse krant het Vlaams Blok ruime aandacht geeft en vriendelijk bejegent. Volgens de complottheorie zou Limburger Stevaert daarom gebruik gemaakt hebben van zijn invloed in Hasselt, de thuisbasis van Concentra, om Van Loon uit te schakelen. In één adem door wordt daarbij verwezen naar de mislukte poging van premier Verhofstadt om Luc Van der Kelen, commentaarschrijver van Het Laatste Nieuws, het zwijgen op te leggen. "Die politieke druk bestaat al sinds het begin van mijn hoofdredacteurschap in 1996, en dat kan ik met documenten staven", zegt Van Loon veelbetekenend. Voorlopig wil hij echter geen commentaar geven op het nieuws van zijn ontslag. Patrick Janssens, momenteel met vakantie, is niet bereikbaar voor commentaar. Steve Stevaert veegt het hele verhaal van tafel. "Onzin", zegt hij. "Absolute onzin." Ludo Van Campenhout, VLD-schepen in Antwerpen, reageert omzichtiger. "Gazet van Antwerpen is een rechts-conservatieve krant en het is een publiek geheim dat Stevaert en de SP.A moeite hebben met de koers van die krant", zegt hij. "Maar dat mag nog geen reden zijn om te interveniëren. Het gerucht over een politieke interventie is hardnekkig en zou best plausibel kunnen zijn." Diezelfde dag vraagt weblogger Dog of Flanders zich af waarom LVB deze feiten en citaten wel meldt op het obscure en chaotische discussieforum be.politics, maar er niets over schrijft op zijn weblog. Well, dear dog, 'cause it ain't over till the fat lady sings. Op naar het derde bedrijf!
Of nee, eerst nog dit: enkele dagen lang wordt gespeculeerd over een mogelijke opvolger voor Van Loon. Insider Werner Smeuninckx wordt aangezocht, maar laat de kelk aan zich voorbij gaan. Pol van den Driessche verklaart aan enkele kranten dat hij "gevraagd werd, maar nog even moet nadenken". Hij vindt zichzelf uit het goede hout gesneden, want "'Ik heb een innige haat tegen het Blok', verklaart hij op 4 augustus in De Morgen. Maar enkele uren later wordt Luc Rademakers van de gratis krant Metro (ook een Concentra-product) als opvolger van Van Loon benoemd. Van Loon zelf gaat enige tijd later bij De Persgroep aan de slag als directeur van de regionale edities.

Intermezzo - 7 augustus 2004
Tom Naegels schrijft een opmerkelijke column in De Standaard. "Gazet van Antwerpen is een harde, onafhankelijke, oppositiekrant. De belangrijke opinieschrijvers hebben niet veel sympathie voor het Blok, en nog minder voor het huidige bestuur. Geregeld verschijnen er stukken die het Blok goed uitkomen. Is dat verkeerd? Natuurlijk niet. Maar het klopt dat het stadsbestuur - niet alleen SP.A - daar de kriebels van krijgt. Het is moeilijk een stad te leiden als de grootste krant op alle slakken zout legt. [...] Ik ben zelf lezer van Gazet van Antwerpen. Mij valt vooral op hoe gespleten ze is. Ik zie een krant die voor de helft modern is, met een aantrekkelijke stadsbijlage en een uitgebreide cultuuragenda. Een krant die scoort met een knappe website en originele reclamespots, leuke promoacties en sponsoring van al wat bruist in Antwerpen. Die helft is een krant die meer dan een krant wil zijn, maar een Antwerps cultureel en mediatiek totaalproject. De andere helft is oud en conservatief, een krant van mistevreden winkeliers en putten in de weg. Lees ik het opiniestuk van Roger Van Houtte of erger, Paul Geudens, en daarna de cultuurbijlage, dan heb ik het gevoel dat ik twee kranten aan het lezen ben. [...] Ziedaar het drama van Antwerpen. De meest gesegregeerde stad van dit gespleten land, verzinnebeeld in de tragiek van een journalistiek instituut, geklemd tussen die grote massa Antwerpse conservatieven die overal postjespakkerij en losliggende kasseien zien, en de even grote massa Antwerpenaars die positief tegen hun stad aankijken.". Vreemd dat Naegels zo over die losliggende kasseien struikelt, want enkele maanden daarvoor verklaarde hij nog in het Canvas-programma Nachtwacht en in het literaire tijdschrift Yang dat verslaggeving over faits divers en criminaliteit volkomen onschuldig zijn en niet in de kaart spelen van extreem-rechts: "Misdaad boeit, en hoe lastig de berichtgeving ook mag zijn voor de familieleden van dader en slachtoffer, voor verzuring bij de brede massa zorgt ze niet. Natuurlijk, artikels over carjackings, schietpartijen op klaarlichte dag, en handtassendiefstallen zullen bij lezers die zich al onveilig voelen, hun angst extra voeden. Maar horen ze daarom niet thuis in de krant? [...] Een misdaad is één van de meest schokkende zaken die in een gemeenschap kunnen gebeuren. Als krant, en als lid van de gemeenschap, deel je de verontwaardiging van je lezers. Iedereen maakt die mee en iedereen wordt daar razend van. Als burger heb je het recht om te eisen dat er dergelijke schokkende voorvallen in jouw wijk niet gebeuren. En als krant ondersteun je die eis. Bovendien komen mensen het zo ook wel te weten. Als het dan niet in de krant staat, krijgt de lezer het gevoel dat hij zeer slecht geïnformeerd is. Als populaire krant mag je ook niet te zeer relativeren. Daarmee wekken we de indruk dat we onze lezer weglachen. Wel, als de populaire pers de volkse lezer laat vallen, dan laten we duizenden eenvoudige lezers over aan de enigen die dan nog hun verontwaardiging delen, extreem-rechts.", aldus Tom Naegels in Yang.

Derde bedrijf - 4 september 2004
Op de voorpagina van Het Belang van Limburg prijkt een reusachtige foto van Koning Albert, de koningin, burgemeester Steve Stevaert en Tony Baert-Martens, op bezoek in de Concentra-kantoren in Hasselt. Binnenin een reportage van vier volle pagina's over het bezoek. De koning opent met een muisklik het digitale archief van de krant, en deelt een plaagstoot uit aan Steve Stevaert: "vroeger liepen de burgemeesters minder in de kijker dan nu", knipoogt de vorst guitig, als blijkt dat een verslag over een vorig bezoek van Albert aan Hasselt in 1965 niet eens de naam van de toenmalige burgemeester vermeldt. Mevrouw Tony Baert toont zich na afloop tevreden: "het ging er vrij los aan toe". Ook de koning is in zijn nopjes: "zeer interessant, en zeer goed georganiseerd", zegt hij aan een medewerker. Vanaf 1 oktober zal het digitale archief online te raadplegen zijn via www.hbvl.be.


Epiloog
Wil ik met deze drie bedrijven suggereren dat de baronstitel het voorschot was, en het koninklijk bezoek de eindsom, voor het ontslag van de al te conservatief geachte Luc Van Loon? Wil ik nu suggereren dat het Paleis er een nieuwe koers op nahoudt, waarbij adellijke titels voorschotten zijn voor toekomstige te bewijzen diensten aan het vaderland? Neeeuuuh! Neeeuuuh! De bemoeienissen van de politiek met de pers zijn al erg genoeg. Guy Verhofstadt die bij Van Thillo zijn ongenoegen uit over Van der Kelen en bij Bolkestein over Eppink; Steve Stevaert die bij Tony Baert zijn ongenoegen uit over Roger Van Houtte en misschien ook over Luc Van Loon, het is niet echt bevorderlijk voor een vrije pers en voor een open debat, ook al gebeurt het allemaal onder het mom van "de strijd tegen extreeem-rechts" of "extreem-rechts niet in de kaart spelen". Op de duur zou je gaan denken dat extreem-rechts de politiek eigenlijk wel goed uitkomt als excuus dat om de haverklap uit de hoed kan getoverd worden om kritische stemmen te fnuiken, want "we mogen extreem-rechts toch niet in de kaart spelen". Als de democratie gevrijwaard moet worden door politieke carrières volledig in dienst te stellen van "de strijd tegen extreem-rechts", als het geschiedenisonderwijs moet bijgestuurd worden ten dienste van de strijd tegen extreem-rechts, als de persvrijheid moet beschermd worden door hoofdredacteurs aan de kant te schuiven, als de verdraagzaamheid bevorderd moet worden door op een onverdraagzame manier tegen de onverdraagzaamheid te strijden, en als wie daar kritische opmerkingen over maakt meteen beschuldigd wordt van het "in de kaart van extreem-rechts spelen", dan schort er iets wezenlijks. Leg deze Belgische toestanden maar eens uit aan een buitenlander. Bij voorkeur aan een extreem-rechtse of extreem-linkse buitenlandse dictator, want die zal die methodes direct herkennen en de doeltreffendheid ervan bevestigen. Mij komt het voor dat het precies deze vormen van paniekvoetbal en geëxciteerd voluntarisme zijn, die de geloofwaardigheid van de politiek ondermijnen, het morele gezag en de legitimiteit van de politici in de ogen van de bevolking ondergraven, en die bijgevolg extreem-rechts een open doel aanbieden.