Radicalisering van de basis en van de publieke opinie

Zelfs CD&V'ers met een heel lange staat van dienst staan versteld van de radicalisering in eigen rangen. "Je wordt aangesproken op de markt of bij de bakker. Of je loopt over straat en iemand trekt de deur open om zijn of haar beschouwingen te geven bij de politieke toestand. Dat heb ik in mijn hele politieke carrière nog niet meegemaakt. We zijn geneigd de toestand nu te vergelijken met vroegere periodes waarin er aan een staatshervorming werd gesleuteld, maar er is geen vergelijk mogelijk. De grote staatshervormingen van de periode 1988-1993 gingen gepaard met weinig publiek verzet. Mensen voelen zich aangesproken door de problematiek. En de teneur van de reacties is zeker niet: 'We moeten toch een regering hebben?'. Wel: 'Het is nu genoeg geweest, wat denken die Franstaligen wel'."

Niet alleen de omvang van de reacties te velde schijnt ongezien te zijn, ook de aard ervan. "Dat is op straat zo, maar ook bij het kader. Zelfs de minst flamingante CD&V'ers, de koelste minnaars van het kartel, zijn geradicaliseerd. De militant zit vandaag ook helemaal niet in de fase van 'we moeten een compromis vinden', wel volop in die van de emotionaliteit die de Franstaligen zelf hebben opgewekt." (...)

De slepende onderhandelingen vormen de white spirit die de 'natuurlijke' radicalisering van jaren doet heroplaaien. De voorgeschiedenis is lang. "De verkiezingen van 2003 waren niet communautair. In 2004 was B-H-V wel een thema, maar dan alleen in het Brabantse. Maar in die drie jaar is er waanzinnig veel veranderd. In 2004 zijn we uit het moeras getrokken door het kartel. Vergeet niet dat we opgegeven waren. De N-VA apart is communautair ook scherper dan de Volksunie was, omdat ze van Bert Anciaux en co. bevrijd zijn. Radicalisering factor twee dus. Factor drie: het VB blijft al die jaren een grote partij, wat de Vlaamse stellingen toch enigszins mee gelegitimeerd heeft, hoeveel verder het VB ook gaat. Factor vier: Leterme is Vlaams minister-president geworden en federaal bleven we in de oppositie, waardoor CD&V communautair meer voluit kon gaan. Factor vijf: de splitsing van B-H-V is in 2005 mislukt. Factor zes: de tweede legislatuur van Verhofstadt verscherpte het klimaat door de arrogantie van de PS - "Zonder ons kan men niet besturen" -, de PS die tegelijk geplaagd werd door scandalitis, en er was het uitblijven van communautaire verwezenlijkingen."

Een andere bron voegt daar een zevende factor aan toe. "Dat men communautair geen nieuwe staatshervorming op poten trachtte te zetten, tot daar aan toe. Maar ondertussen had men die jaren wel kunnen gebruiken om op de achtergrond het wederzijdse begrip te versterken. Dat heeft men niet gedaan, men heeft het onbegrip en de radicalisering laten voortetteren. Je voelde de gevolgen daarvan heel goed in het parlement. De voorbije acht jaar is daar ongelofelijk hard gewerkt, maar als het over vergrijzing of de toekomst van de sociale zekerheid ging, waren dat altijd debatten onder Vlamingen. De Franstaligen hielden zich afzijdig en als ze een vraag stelden, klonk die hebberig. Er was zelfs geen poging tot debat. Daarenboven hebben de Franstalige politieke leiders de moed niet opgebracht om hun bevolking correct in te lichten. 'Praat je met een Vlaming, dan praat je met een separatist'. Dat hebben ze erin gepompt." (...)

Eén CD&V'er heeft op het jongste partijbureau wel eens gevraagd hoeveel langer de partij de 'België verdampt'-uitspraken van "die man" (De Wever dus) denkt te zullen blijven pikken, maar dat was dan ook een Brussels politicus. Die heeft reden om de zaken somber in te zien. "Als we niet snel in de fase van het compromisdenken belanden, ziet het er heel slecht uit, vooral voor Brussel. En ik vrees ervoor, want de generatie van de compromisdenkers is niet meer aan zet". (...)

"De crisis die we meemaken, is volkomen abnormaal. Nu gaat het niet meer over de vorming van een regering, maar over de zeer essentiële vraag: hoe gaat het nu verder? Hoe bereiken we in dit land nog afspraken voor een correcte samenwerking? De Franstaligen zijn ongetwijfeld intellectueel zo onderlegd als wij, je zou ermee kunnen praten, maar hun politieke leiders maken het systeem zelf kapot. Ze hebben hun bevolking dermate gedesinformeerd dat ik vrees dat er niet meer op terug te komen is. Ik zou niet in hun schoenen wil staan qua verantwoordelijkheid." (...)

Van Rompuy heeft geen persoonlijke ambities. Maar stel dat de koning het hem zou vragen? Pour sauver la Belgique. "Als de koning dat doet, krijgt hij het grootste deel van Vlaanderen tegen zich", zegt een CD&V'er die alweer niet bekendstaat als Vlaamse sabelsleper of republikein. "Tot nu is iedereen al bij al zeer mild gebleven tegenover de monarchie. Dat de koning met vakantie was, in volle crisis, och, zand erover. Maar diegenen die hem nu zouden aanraden om het premierschap aan iemand anders dan Leterme te suggereren, spelen een zeer hoog spel".

Filip Rogiers in De Morgen, 15 september 2007