Naar een efficiëntere overheid?

Professor Herman Matthijs

De belastingdruk in België behoort tot de hoogste ter wereld. Toch leven er meer mensen onder de armoedegrens dan in onze buurlanden, en ook de Belgische pensioenen behoren tot de laagste van Europa. De enige uitweg uit deze situatie is een slankere, efficiëntere overheid. Denktank Liberales had donderdagavond professor Herman Matthijs (VUB) uitgenodigd, die gespecialiseerd is in overheidsadministratie en openbare financiën. Ik vat zijn opmerkelijkste uitspraken samen.


Een vermindering van het aantal ambtenaren kan op verschillende manieren bereikt worden. Men kan ervoor kiezen om ambtenaren die op pensioen gaan niet te vervangen, waarbij het dan de vraag is of het takenpakket nog naar behoren kan worden ingevuld. Overheidstaken kunnen uitbesteed worden aan de privé-sector, wat men "outsourcing" noemt. Het gebeurt tegenwoordig vaak bij lokale besturen in Nederland, terwijl Vlaanderen eerder de weg van "insourcing" kiest. Matthijs is niet te vinden voor outsourcing of privatisering: hij ziet een essentieel conflict tussen de taak van de overheid, namelijk het algemeen belang dienen, en de doelstellingen van de privé-sector, namelijk winst maken. In ons land bestaat er wel een grijze zone waarin beide werelden elkaar overlappen. Vooral in de sociale sector werken veel privé-organisaties met overheidsgeld.

Een belangrijk middel om tot meer overheidsefficiëntie te komen, is een drastische vereenvoudiging van de regelgeving. De belastingswetgeving zou bijvoorbeeld zeer sterk vereenvoudigd kunnen worden door een vlaktaks, en een afschaffing van alle mogelijke aftrekposten en uitzonderingsmaatregelen. Hierover is professor Matthijs echter zeer pessimistisch: dat geraakt nooit door het parlement! De consultingbureaus, de belastingadviseurs en de advocaten zien een vereenvoudiging van de wetgeving absoluut niet zitten. En vermits het parlement vol advocaten zit, geeft Matthijs een dergelijke maatregel geen enkele kans. Als het wel zou lukken, wat hij dus blijkbaar niet gelooft, dan "kan het departement financiën afslanken van 30.000 naar 15.000 ambtenaren". Het afschaffen van de kinderbijslag en de daarmee gepaard gaande administratie zou volgens Matthijs duizenden ambtenaren overbodig kunnen maken. De kinderbijslag zou dan vervangen kunnen worden door een belastingaftrek.

Vooral de gemeenten en de federale overheid zouden volgens Matthijs moeten afslanken. De federale overheidsfinanciën staan er niet goed voor. Dat ligt onder meer aan de pensioenlasten, die door de vergrijzing alleen maar zullen verhogen. Ook de vaste financiering van de sociale zekerheid, de staatsschuld van 290 miljard euro, en de financieringswet uit 1980 die Vlaanderen zeer royaal bedeelt ten nadele van het federale niveau. Professor Matthijs is geen voorstander van de afschaffing van de ministeriële kabinetten. Omdat de ambtenarij gepolitiseerd is, heeft een minister een ploeg medewerkers nodig die hij kan vertrouwen en die denken zoals hij. In Nederland zijn ministeriële kabinetten overbodig omdat de ambtenarij daar veel minder gepolitiseerd is en er een echte traditie van "civil servants" bestaat. Een mogelijk alternatief voor de kabinetten is het Amerikaanse spoils-systeem, waarbij de president bij zijn aantreden zo'n 3500 topfuncties in de administratie zelf kan benoemen indien hij meent dat de zetelende topambtenaren niet op dezelfde golflengte zitten als hij.

Herman Matthijs besprak tenslotte de drastische reorganisatie van de Finse overheid. Er werden slechts twee bestuursniveau's behouden: het nationale en het lokale niveau. De provincies bleven behouden maar hun bestuurlijke bevoegdheden werden hen afgenomen. Op het nationale niveau is de sanering geslaagd, maar op het lokale niveau heeft ze geleid tot een ontsporing van de uitgaven. Hij besprak ook de Duitse situatie, waar de sociale zekerheid een taak is van de gemeenten.

Al bij al bracht professor Matthijs een interessante uiteenzetting, maar zijn pessimisme en zijn berusting over de Belgische situatie werkten wel enigszins deprimerend. Hij stelde een diagnose en stelde oplossingen voor, maar hij voegde er meteen aan toe dat die oplossingen politiek onhaalbaar zijn. "Ik heb nog nooit geweten dat er in dit land een bestuursniveau werd afgeschaft", aldus Matthijs. Van enig optimisme of voluntarisme terzake leek bij de professor geen sprake. Van andere mogelijke oplossingen zoals privatisering en outsourcing was hij dan weer geen voorstander. Het waren uiteindelijk mensen uit het publiek die de privatisering en de omvorming van het handelsregister tot ondernemersloketten moesten aandragen als een geslaagd voorbeeld van outsourcing.

Toch is het pessimisme van de professor verantwoord, als we zien dat geen enkele politieke partij méér dan lippendienst bewijst aan het principe van een slankere doch efficiëntere overheid. Enkel de werkgeversorganisaties VBO en Voka blijven systematisch hameren op het belang van overheidssaneringen.

Reacties

#69059

Dixit

 

Zoals die professor hier is samengevat slaat hij de spijker op zijn kop. De nationale hobby hier is bestuurspostjes aanmaken en als de postjes op zijn, dan klussen we er desnoods een hele extra laag tussen. Tijd voor efficientie op Finse wijze. Twee bestuurslagen zijn genoeg, te weten de gemeenten en het land. Een unitair Belgie, met (eventueel tijdelijke) beschermingsmaatregelen voor de Franstaligen om te voorkomen, dat de Vlaamse meerderheid in het nationale bestuur niet het geld uitgeeft op geografie, maar op noodzaak. We hoeven niet meer bang te zijn voor een ouderwetsche, Jacobijnse staat met een centralistisch bestuur en een enorme bureaucratie. Dat was een negentiende-eeuws probleem, omdat men toen gewoon de communicatiemiddelen niet had om efficient te werken. Nu kunnen we met minder mensen veel meer bereiken.
Helaas is dat alles natuurlijk wishful sinking. Zo hebben wij nu 2 problemen: niet alleen kosten al die bestuurslagen heel erg veel geld, maar ze bestrijden liever elkaar, dan dat ze de noden van de mensen oplossen.

#69063

Jurgen Kobierczynski

 

Dit begint meer en meer op "Atlas Shrugged" te lijken. Tijd om het zinkend schip te verlaten!

#69064

Tafelzoetstof

 

100% eens. Weet je wie hier ook veel zinnigs over te vertellen heeft? Roland Dûchatelet. Allen spijtig dat ie z'n ziel verkocht heeft aan de Vlaamse Pseudo-liberalen.

#69070

Cogito

 

Dit is in België onmogelijk, wegens de aanwezigheid van de PS.
Eerst splitsen. De professor heeft een aantal goede ideeën, maar het gaat me allemaal niet ver genoeg. De 3500 vrij aan te stellen ambtenaren is een van zijn betere ideeën. Bij een wissel van de macht waarbij de klepel van links naar rechts gaat is immers het eerste werk het opboenderen van de overal ingeslopen mei68'ers.

#69075

Briggs

 

Cogito: Spoils system invoeren. Mja, alleen gaat dat moeilijk zijn want hoe ga je de postjes verdelen onder verschillende partijen? In de VS gaat het 'gemakelijker' omdat de president (en het bestuur) maar tot één partij kan behoren.

#69080

LVB

 

Cogito: Dank voor de vermelding van "spoils" systeem. Ik zal de term toevoegen in mijn tekst. Matthijs heeft die term ook vermeld, maar hij sprak die naam zo slordig en haastig uit en met een air van "iedereen weet wel waarover ik het heb", dat ik dacht dat hij het over het "Spauld" systeem had of zoiets. Nee, ik kende die term dus niet.

#69082

Cogito

 

De eer komt Briggs toe, Luc.

#69086

Questing Beast

 

Tsja, ik vrees dat ik het pessimisme van de geachte professor deel. Iedereen in dit land die twee minuten zijn gezond verstand gebruikt wéét wat er moet gebeuren, maar niemand doet het. De houdgreep van de verschillende belangengroepen (en dat zijn er nogal wat) op elkaar is zeer groot en iedereen is slechts bereid om te besparen op de kap van de ander. Voeg daarbij de algemene risicoschuwheid van de bevolking en de typische neiging om bij de één of de andere zuil onder de paraplu te kruipen en je krijgt wat je vandaag hebt: totaal immobilisme. Als er toch wat beweegt is het in de verkeerde richting: meer regels, meer ambtenaren, meer belastingen (meestal zedig anders genoemd). De notie dat die situatie volledig de schuld is van de PS en dat het volstaat om de Walen buiten te smijten teneinde het paradijs van efficiëntie en bestuurlijke zuinigheid te bereiken is een illusie. Getuige daarvan de aanwas van de Vlaamse ambtenarij en regelgeving. Ik denk niet dat de situatie hier goed afloopt. Het enige wat me toch enigszins optimistisch stemt is het geloof dat de snuggeren onder ons altijd wel tussen de mazen van het net zullen glippen. Ik hoop dan maar dat ik tot die snuggeren behoor.

#69087

Briggs

 

LVB: Matthijs' Engelstalige uitspraak kan wel beter. Puike prof met een no-nonsens & doorsnee persoon attitude. Heeft iets met Amerika en inlichtingendiensten (zijn kantoor hing vol met James Bond posters ;p).

#69093

dendof

 

"Matthijs is niet te vinden voor outsourcing of privatisering: hij ziet een essentieel conflict tussen de taak van de overheid, namelijk het algemeen belang dienen, en de doelstellingen van de privé-sector, namelijk winst maken."

Hoe moet ik dat interpreteren? Ziet de professor liever de overheid 40 euro verspillen dan een ondernemer 20 euro winst maken?

#69107

Jos Verhulst

 

Het klinkt misschien een beetje afgezaagd, maar ik begrijp niet hoe men dit thema kan aansnijden zonder het communautaire element te vermelden. De pensioenen liggen in Franstalige België gemiddeld serieus hoger dan in Vlaanderen, omdat er in het Zuiden des lands veel meer mensen voor de staat werken. De provincie Henegouwen heeft meer dan 6.000 man personeel, het vergelijkbare Oost-Vlaanderen minder dan 2.000. En hoe kan men iemand ernstig nemen die het behoud van kabinetten bepleit, omdat de administratie gepolitiseerd is? Natuurlijk is de administratie gepolitiseerd, maar dat is de schuld van de politieke kaste zelf, en allerminst een reden om diezelfde kaste dan als premie nog eens de gelegenheid te geven om honderden postjes uit te delen aan vrienden en vriendinnen die ze 'kunnen vertrouwen'. De burger kan dat ook niet, die heeft ook geen kabinet en moet ook bij die gepolitiseerde administratie terecht.

#69114

Cogito

 

Met diep respect voor Jos Verhulst die ik mijlen hoger schat dan mijzelf, maar een "civil servant" systeem zoals in Nederland ZOU bestaan en ZOU werken, daar lach ik mij een breuk mee. De ENIGE manier om als minister snelle efficiente macht uit te kunnen oefenen is van voldoende cruciale beslissingsfuncties te kunnen bezetten met je eigen troepen.

Stel je maar eens voor dat het VB NU aan de macht komt, en alle ministerposten krijgt. Ze zullen NIETS kunnen doen.

#69146

Thos

 

Matthijs is blijkbaar bezig aan een heuse media-veroveringstocht: een paar dagen geleden zat hij in de studio van Terzake. En enkele weken daarvoor werd hij geïnterviewd in verband met de Amerikaanse verkiezingen.

De heel eigen uitspraak van Engelse termen is een van zijn trademarks, net zoals zijn unieke haarsnit. Beiden vind je alleen bij hem. Ik ga akkoord met Briggs: een nuchter iemand met een nuchtere mening. Ook zeer interessant om naar te luisteren. Hij komt zelf uit Limburg en heeft veel interesse in Limburgers die een belangrijke rol speelden bij de eerste jaren van de Amerikaanse kolonisering. Hij is tevens een Amerika-kenner en draagt vaak zo'n cowboy-hoed. Een erg kleurrijk figuur ofschoon hij zich aanvankelijk specialiseerde in een nogal 'droge' materie: overheidsbegrotingen.

#69165

isaiah

 

Naast waardevolle inzichten, presenteert Matthijs hier toch ook een erg zwak/fout argument:
"De belastingswetgeving zou bijvoorbeeld zeer sterk vereenvoudigd kunnen worden door een vlaktaks, en een afschaffing van alle mogelijke aftrekposten en uitzonderingsmaatregelen. Hierover is professor Matthijs echter zeer pessimistisch: dat geraakt nooit door het parlement! De consultingbureaus, de belastingadviseurs en de advocaten zien een vereenvoudiging van de wetgeving absoluut niet zitten. En vermits het parlement vol advocaten zit, geeft Matthijs een dergelijke maatregel geen enkele kans."
1) De juristen die in het parlement zitten zijn lang niet allemaal advocaten en de advocaten zijn lang niet allemaal fiscalisten.
2) De consultingbureaus hebben er natuurlijk belang bij dat de fiscale wetgeving voor vennootschappen niet wordt vereenvoudigd, maar van een vereenvoudiging van de personenbelasting zullen zij imho niet al te veel last hebben (kleinere boekhoudkantoren natuurlijk wel). Bovendien zijn de consultingbureaus nu ook niet echt oververtegenwoordigd in het parlement.

Verder leidt een eenvoudige rationalisering van het ambtenarenwerk meteen tot het overbodig maken van een substantieel aantal ambtenaren, zelfs zonder de wetgeving aan te passen. Als de interne regels wat minder absurd zouden zijn, dan zou hun werk danig verlicht worden. Tot slot zijn de verhalen van de kaartende ambtenaren zijn echt niet allemaal verzonnen: 'De Collega's' is nog steeds droeve realiteit. Om dat op te lossen is er natuurlijk wel een wijziging van het ambtenarenstatuut nodig, maar ik geloof, anders dan Matthijs, wel dat een regering zonder socialisten daar werk van zou willen maken.

#69230

Benny Marcelo

 

Isaiah, na al een hoopje geschiedenis te hebben gelezen ben ik tot de conclusie gekomen dat ieder georganiseerd rijk (staat) er een sterke militaire macht en een uitgebreid ambtenarencorps op nahoud.
Dikwijls is gebleken dat het met dat laatste vlug uit de hand loopt en dat haast despotische maatregelen nodig zijn om dat terug in het gareel te krijgen. Dat zal nu niet anders zijn vrees ik.
Een te groot ambtenarencorps schijnt op één of andere manier steeds tot misbruiken en corruptie te leiden.

#69502

wimadrid

 

Naar een efficiëntere financiële sector?

(suggestie voor een artikel, Luc)