Links-liberaal, wat is dat?

Het toeval wil dat, juist in de periode dat onze eenheidspers wijlen Hugo Schiltz waarderend omschreef als "links-liberaal", en de door de partijbesturen benoemde nieuwe voorzitster van het Vlaams parlement, Marleen Vanderpoorten, zich eveneens voorstelde als "links-liberaal", mijn bedlectuur bestond uit de prachtige bundel nagelaten tijdschriftenartikelen van de historicus Jean Stengers ("Receuil d'articles de Jean Stengers", Ed. Le Livre Timperman, Brussel, 2005, 648 blz.) waarin een bijdrage werd opgenomen die over dit vreemde begrip handelt (blz. 271-292).

Stengers vertelt hoe in het Frankrijk van de revolutietijd de katholieken rechts van de voorzitter van het parlement gingen zitten, en de anti-christenen links, en hoe de begrippen "rechts" en "links" derhalve aanvankelijk betrekking hadden op de kloof tussen gelovigen en vrijzinnigen in de assemblee. Het heeft volgens Stengers zeker een eeuw geduurd voordat die begrippen ook gebruikt werden voor andere omschrijvingen dan de opdeling van het parlement in fracties. Thans echter hebben ze zelfs die betekenis verloren, en Stengers citeert als voorbeeld een artikel in Le Soir over de Brusselse socialist Philippe Moureaux, over wie werd gezegd dat hij "venu de droite" (komende van rechts, zijn vader was een liberaal minister geweest) socialist was geworden, en dus links. Met andere woorden, liberaal stond nu gelijk met rechts, omdat de kloof clericaal-antiklerikaal niet meer gold.

Een sterker verhaal nog is het stukje autobiografie dat Stengers in zijn artikel inlast. Toen hij zijn academische loopbaan (aan de ULB) begon, gebruikte hij de termen "links" en "rechts" nog in hun traditionele betekenis, zegt hij, maar de laatste jaren niet meer, en als hij het dan uit gewoonte toch nog eens deed, merkte hij dat zijn studenten hem niet verstonden: voor hen waren "links" en "rechts" begrippen geworden uit de politieke economie en hadden ze alle religieuze connotatie verloren.

Wat volgt hieruit? Als de lofredenaars van Schiltz en als Vanderpoorten zich "links-liberaal" noemen, bezondigen ze zich, in hedendaags spraakgebruik, aan een contradiction in terminis, want een liberaal is, steeds volgens hedendaagse begrippen, "rechts" en kan niet "links" zijn. Ernstiger nog, ze geven daardoor blijk te zijn blijven steken in de begrippenwereld van één tot twee generaties geleden, en kramen derhalve reactionaire praat uit. Ik heb Schiltz nog nooit een woord horen zeggen dat in sociaal-economisch opzicht voor "links" kon doorgaan, maar hij was wel rabiaat anti-klerikaal. Marleen Vanderpoorten heeft bij mijn weten ook nooit een "links" standpunt ingenomen, maar blijft wel gehecht aan de antiklerikale familietraditie en noemt zich uitsluitend om die reden "links".

Het is een beetje droevig dat Vlaanderen ook in dit opzicht achternahinkt op de wereld en zelfs op die van Stengers' studenten aan de ULB, die hun leermeester terechtwezen als hij liberalen "links" durfde te noemen, want het spreekt vanzelf dat voor mensen die niet in het verleden leven, een liberaal nooit links kan zijn. Links stelt immers de vrije markteconomie ter discussie, terwijl rechts (zowel katholiek als antiklerikaal rechts) daar juist een geloofspunt van maakt.

Het probleem van mensen als de volgelingen van Schiltz en Marleen Vanderpoorten is dat ze niet durven in te gaan tegen het heersende politiek correcte denken, dat van "rechts" een scheldwoord heeft gemaakt. Je moet al de moed van een Jean-Marie Dedecker hebben om ronduit uit te komen voor een vanzelfsprekend rechts-liberalisme, zonder te knoeien met woorden en hun betekenis.

Niet enkel aan de ULB maar ook in Nederland staat men in dit opzicht al een stuk verder dan in het achternahinkende Vlaanderen, want daar wordt thans "rechts" zelfs niet meer gelijkgesteld met conservatief. Er is namelijk in Nederland een intellectueel stilaan toonaangevende tendens geboren die zich wel aan de vrije marktwerking wil onttrekken ("links") maar tegelijkertijd de bemoeienis van de staat met andere kwesties dan de inkomensverdeling wil afbouwen ("conservatief").

Mark Grammens in Journaal, 17 augustus 2006 (volledig artikel)