Alexander, National Treasure, The Manchurian Candidate, The Patriot
Tijdens mijn vakantie in de VS (die intussen al meer dan een week achter de rug is) zag ik een aantal films waarover ik hier iets kwijt wil. Twee films zag ik in de bioscoop, het gaat om films die in België nog niet te zien zijn. Twee films zag ik op televisie, één via een nationale filmzender, een andere via het video on request betaalkanaal in een hotel.
Op de vooravond van Thanksgiving ben ik gaan kijken naar Alexander, de film van Oliver Stone die het leven van Alexander de Grote uitbeeldt. De film duurt zowat drie uur en is visueel indrukwekkend. De film begint in de bibliotheek van Alexandrië, waar de hoogbejaarde Ptolemaeus zijn verhalen over Alexander 40 jaar na diens dood laat optekenen door Egyptische scribenten. Persoonlijk vond ik de manier waarop de bibliotheek en de haven van Alexandrië in beeld gebracht worden, en de manier waarop Anthony Hopkins de rol van de oude Ptolemaeus speelt, unieker en mooier dan de rest van de film.
Over de krijgsverrichtingen van Alexander de Grote kwam ik meer te weten bij het kijken naar de vierdelige tv-serie "In the footsteps of Alexander the Great" van de BBC, dan bij het bekijken van deze film. De film visualiseert slechts twee veldslagen: die van Gaugamela, waarin Alexander het opnam tegen de Perzische koning Darius, en een veldslag in India. Soms vereenvoudigt de film de historische werkelijkheid wel sterk: in de film wordt Alexander zwaargewond tijdens dezelfde slag waarin hij het voor het eerst tegen olifanten moet opnemen, terwijl dit in werkelijkheid bij de bestorming van een citadel gebeurde, iets wat de BBC-documentaire wel correct weergaf. De krijgsverrichtingen van Alexander worden mijns inziens minder overtuigend in beeld gebracht dan de gelijkaardige scènes in de film Troy.
Regisseur Oliver Stone doet wel serieuze pogingen om de psychologie van Alexander te schetsen. De dubbelzinnige relatie met zijn ouders en tussen zijn ouders onderling, zijn bisexualiteit, en zijn huwelijk met Roxana, de dochter van een politiek onbelangrijk stamhoofd uit Centraal-Azië, het wordt allemaal uitgediept om de kijker een inzicht te geven in de psyche van Alexander. Het zijn aspecten die een antwoord kunnen geven op de vraag "wat dreef Alexander?". De toeschouwer krijgt hier een aantal mogelijke antwoorden aangeboden, maar blijft uiteindelijk op zijn honger zitten. Op de keper beschouwd zou men nog gaan geloven dat de bewering van Alexanders leermeester Aristoteles dat hij voorbij India "het einde van de wereld" zou vinden, Aledanders voornaamste drijfveer was. Hij wou de hele wereld overheersen, en dus zou hij pas rusten als hij tot aan de rand van de wereld geweest was.
Op een bepaald moment doen de dialogen in de film onwillekeurig denken aan George W. Bush en Irak. Een medestander van Alexander verwijt hem dat hij te ambitieus is in zijn veroveringsplannen. Het veroveren van heel Azië "was niet de bedoeling van jouw vader", verwijt de commandant aan Alexander, die uitdagend antwoordt "Ik ben niet mijn vader. Waarom zouden we hier stoppen?" En Alexander verovert niet omwille van de militaire controle, maar "om de veroverde volkeren vrijheid en beschaving bij te brengen". "Deze volkeren willen verandering, ze hebben verandering nodig", aldus Alexander. Als Alexander nu leefde, zouden we hem een neocon noemen. Later zegt de oude Ptolemaeus dat de grootste fout en tegelijk de grootste kracht van Alexander was dat hij nooit een exit-strategie had.
'Alexander' oogst in de VS niet het verhoopte succes. Ook al klinkt dit alles nogal negatief, ga de film toch maar bekijken. De film kon beter zijn, maar de prestaties van Alexander de Grote waren uniek.
NATIONAL TREASURE
National Treasure daarentegen is momenteel de topfilm in de VS, en haalde in drie weken tijd al meer dan 100 miljoen dollar aan ticketverkoop binnen (ter vergelijking: Alexander 30 miljoen dollar in 2 weken). National Treasure is een avonturenfilm die nog het meest doet denken aan het Indiana Jones-genre. Licht amusement dus, en de enige reden waarom ik er hier over schrijf is dat ik in deze film twee ingrediënten terugvond die wellicht de verklaring vormen voor het succes van de film. De film beschrijft een zoektocht naar een verborgen schat, waarbij tijdens de zoektocht allerhande voorwerpen en symbolen opduiken. Slechts door de diepere betekenis van deze symbolen te begrijpen, kan men de schat vinden. De aanwijzingen werden immers verstopt door founding fathers van de VS, vrijmetselaars (die bedreven zijn in symboliek) en wetenschappers als Benjamin Franklin. Door die verborgen aanwijzingen en puzzelstukken doet de fim van ver denken aan recente bestsellers als The Da Vinci Code. Doordat deze verborgen aanwijzingen allen te maken hebben met de ontstaansgeschiedenis van de VS, spreekt de film ook het nationalisme van de Amerikanen aan. Niet voor niets staat de voornaamste aanwijzing uit de film opgetekend in onzichtbare inkt op ... de achterkant van de onafhankelijkheidsverklaring van de VS, die dan ook gestolen moet worden om de boodschap te onthullen. Alleen een aanrader voor wie van Indiana Jones houdt of geïnteresseerd is in de ontstaansgeschiedenis van de VS. Ja, de New-Yorkse Broadway heette ooit de Heerestraet, en de ruime omgeving Nova Belgica, of letterlijk vertaald: ... Nieuw-Nederland. De Heerestraet komt in de film aan bod, Nova Belgica niet.
THE MANCHURIAN CANDIDATE
The Manchurian Candidate was in de VS al uit de filmzalen verdwenen (momenteel draait hij in België) en heb ik bekenen op mijn hotelkamer, omdat iemand ooit beweerde dat deze film "subversiever is dan Fahrenheit 9/11 van Michael Moore". In the Manchurian Candidate, een remake van de oorspronkelijke film uit 1962, brengt de ietwat naïeve zoon van een senator het tot vice-president doordat zijn ambitieuze moeder, in samenwerking met een malafied biotech-bedrijf, zijn vroegere strijdmakkers uit de eerste Golfoorlog via kunstmatige implantaten en hersenspoelingen zover kan te brengen dat zij hem als een oorlogsheld beschouwen. De film is alleen een aanrader voor wie samenzweringstheorieën geloofwaardig of amusant vindt.
THE PATRIOT
Deze film uit 2000 zag ik pas drie weken geleden, toen het Amerikaanse satellietstation USA hem uitzond. De film, met Mel Gibson in de hoofdrol, speelt zich af tijdens de Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog. Uit mijn geschiedenislessen op school herinnerde ik me daar maar een paar wapenfeiten van: de Amerikanen gooiden theezakken in zee tijdens de "Boston Tea Party", en jaren later beschoten de Engelsen de Amerikaanse hoofdstad vanuit zee met de kanonnen van hun oorlogsschepen. "The Patriot" schetst een heel ander, wreedaardiger beeld van deze oorlog. De Amerikaanse vrijheidsstrijders, eigenlijk een amateuristisch georganiseerde volksmilitie die alleen wat bescheiden professionele steun krijgt van Franse militairen, voerden een verbeten guerilla-oorlog tegen de Britten, waarbij man noch paard gespaard werd. De Britten van hun kant aarzelden niet om onschuldige vrouwen en kinderen op beestachtige wijze om te brengen bij wijze van represaille. Ik was er dan ook van onder de indruk.
De film heeft niet de ambitie om een volledig beeld te scheppen van de onafhankelijkheidsstrijd. Integendeel, het actieterrein is beperkt in tijd en ruimte, volgt alleen de belevenissen van een oorlogsheld, en over de politieke achtergronden van de strijd vernemen we niets. Na het zien van deze film begin je eigenlijk pas iets te begrijpen over het diepgewortelde nationalisme van de Amerikanen, en de historische oorsprong ervan. Een volk dat zo'n prijs heeft moeten betalen voor het simpele zelfbeschikkingsrecht over de vruchten van zijn arbeid, zal nog minstens een paar eeuwen patriottisch en nationalistisch blijven. Meteen vraag je je af waarom er zoveel cowboy-films gemaakt zijn, maar zo weinig films over deze bepalende episode uit de Amerikaanse geschiedenis. Deze film heeft bij mij de interesse gewekt om er meer over te leren.
Reacties
Maarten Schenk
dinsdag, 7 december, 2004 - 01:12The Patriot kreeg in het Verenigd Koninkrijk felle tegenreacties omdat de Britten worden afgeschilderd als beestachtige oorlogsmisdadigers. Zo is de scène waarin een half dorp vol vrouwen en kinderen levend wordt verbrand in een kerk ongeveer zo echt gebeurd... maar dan met SS'ers en Franse burgers tijdens de Tweede wereldoorlog. Begrijpelijk dat de Britten dat niet fair vinden.
Maar het is inderdaad waar: Amerikanen zijn enorm trots op de oorsprong van hun land en hun staatsvorm. Het is trouwens ironisch dat men altijd maar spreekt over de 'Nieuwe Wereld' vs. 'Old Europe', want de Amerikaanse republiek is veel ouder dan de huidige staatsvorm van bijna elk land in Europa.
Ik herinner me nog een trip waarbij ik langs Washington D.C. kwam en er de kans kreeg om de 'Declaration of Independence' en de 'Constitution and Bill of Rights' te zien. Die dingen worden daar tentoongesteld en bijna vereerd als relikwieën, achter kogelvrij glas op een soort 'altaar' in een grote 'kapel' met bewakers erbij om er op te letten dat niemand er te lang blijft stilstaan.
Kan je je dat voorstellen met een exemplaar van de de Belgische grondwet, bijvoorbeeld?
LVB
dinsdag, 7 december, 2004 - 02:17@Maarten: In de film "National Treasure" worden veel details getoond over de manier waarop die "Declaration of Independence" bewaard wordt, omdat niet minder dan twee rivaliserende 'bendes' (je raadt het al, de goeie en de slechte) dat document willen stelen. Het document zit inderdaad in een kogelvrije capsule, die zelf in een soort lift zit. Na sluitingstijd gaat de lift naar beneden, zodat de capsule zich dan in een bunker bevindt, waar het nog veiliger is.
Tom
dinsdag, 7 december, 2004 - 05:40Ik verblijf momenteel in Singapore en ik ben hier dit weekend ook naar Alexander gaan kijken. De scenes tussen Alexander en zijn "gay lover" zijn wel wat overdreven vind ik en wat te melig. De hele zaal lag plat van het lachen ...
De battle scenes zijn wel indrukwekkend, dat moet ik toegeven.
Paul Belien
dinsdag, 7 december, 2004 - 09:14De scene met de levend verbrande dorpelingen in de kerk deed zich historisch gezien ook voor in 1847 in Taos Pueblo (in het huidige New Mexico). Amerikaanse troepen dreven er de indianen in hun (katholieke) kerk en staken die daarna in brand. De ruïne van de kerk staat er nog altijd. Taos Pueblo ligt in een indianenreservaat, ongeveer een mijl van het stadje Taos. Een bezoek waard als je in de buurt bent.
stijn
dinsdag, 7 december, 2004 - 10:37The Patriot heb ik ook gezien. Al een tijdje terug ondertussen, maar ik herinner me wel dat ik niet echt onder de indruk van de film was.
Wat de andere films betreft spreekt enkel National Treasure mij echt aan. Indiana Jones was ten slotte ook wel cool. :)
Siegfried Bruckmann
dinsdag, 7 december, 2004 - 11:48The Patriot zou je alleen al bekijken om de eminente Tom Wilkinson aan het werk te zien als de Britse generaal Sir Cornwallis.
Gert Van den Berghe
dinsdag, 7 december, 2004 - 13:14Uit liefde voor de cinema bekijk ik geen films meer van Mel Gibson na het schabouwelijke "Braveheart". Daarom kan ik mij niet uitspreken over "The Patriot" (maar ik vrees alvast het ergste betreffende historische fouten). Hoe dan ook, dat Amerikaans nationalisme zal zeker zijn wortels vinden in de onafhankelijkheidsstrijd, maar men mag zeker niet vergeten dat in de latere Amerikaanse geschiedenis ook veel onvergefelijke zaken gebeurd zijn: als belangrijkste is er de genocide van de inheemse bevolking en het invoeren van zwarten als slaven. Overdreven romantiek ivm pionierschap is dus niet echt op zijn plaats. Gelukkig zijn er cineasten die ook daar op wijzen en dan denk ik bijvoorbeeld aan het recente "Gangs of New York" of "One upon a time in America" die ons eraan doen herinneren dat "the hands that built America" evenzeer als crapuul te omschrijven vallen. Amerika eind 19e eeuw was bovenal een liberale jungle waar de grootindustriëlen a la Rockefeller in de eerste plaats maffiosi waren.
LVB
dinsdag, 7 december, 2004 - 15:13@Tom: Tijdens de "gay lover" scènes lag het Amerikaanse publiek zeker niet plat van het lachen. Ik hoorde in de zaal alleen wat gegniffel en enkele kreten in de zin van "Oh my god!", maar ik had de indruk dat het hier ging om geveinsde verontwaardiging van mensen die het ook enigszins belachelijk vonden.
De film zelf vestigt wel de aandacht op de cultuurschok die de openlijke homosexualiteit van Alexander veroorzaakte bij de Aziatische inheemse volkeren: ook toen al was er dus sprake van de "Westerse decadentie".
De Amerikaanse nieuwsmedia hebben in de dagen voor het uitbrengen van de film zeer veel aandacht besteed aan de controverse rond de al dan niet vermeende bisexualiteit van Alexander. Ik heb de indruk dat de controverse kunstmatig opgeklopt werd in de hoop om zoveel mogelijk mensen uit nieuwsgierigheid naar de filmzalen te lokken, wat blijkbaar niet zo goed gelukt is.
Norbert
vrijdag, 10 december, 2004 - 08:46"Oh My God" als reactie op homosexualiteit. Dat zegt waarom Bush herverkozen is.
dries
woensdag, 15 december, 2004 - 17:01Zelf heb ik Alexander ook gezien. De bisexualiteit van Alexander vond ik goed in beeld gebracht; wat meer op m'n zenuwen was de helse lengte van de film (meer dan 3 uur.)