VLD stuurt economisch programma bij

De VLD houdt van vanavond tot zondagmiddag een economisch congres in Antwerpen. Het is de bedoeling om het economisch programma van de partij te actualiseren. LVB.net schetst de krachtlijnen, en geeft een overzicht van perscommentaren en amendementen. In de loop van het weekend komt er wellicht ook één of meer blogartikels met een impressie van de congreswerkzaamheden. Vanavond wordt voorzitter Bart Somers in Polspoel en Desmet op VTM geconfronteerd met kritische commentaren van Jean-Marie Dedecker, Boudewijn Bouckaert en Paul De Grauwe.





HET PROBLEEM
De economische groei is stilgevallen. De belastingdruk op arbeid bedraagt 55%: de loonkost voor de werkgever bedraagt 134% van het brutoloon, de werknemer houdt gemiddeld nog 60% van dat brutoloon over. Met die 55% fiscale en parafiscale druk op arbeid, staat België aan de top. Ter vergelijking: in Frankrijk is dat 48%, in Nederland 43%, in Groot-Brittannië 31%, in de VS 29%, in Ierland 25%. De VLD ziet meer vrijheid als de manier om ondernemen opnieuw aantrekkelijk te maken. De ontwerptekst die op dit congres aan amendementen en stemmingen zal onderworpen worden, gaat vrij ver, is radicaal-liberaal en, zo wordt gezegd, zou bedoeld zijn om de achterban van Jean-Marie Dedecker tevreden te stellen.

THEORIE VERSUS PRAKTIJK
Vooraf twee opmerkingen. Ik vind het nogal unfair om bij het beoordelen van politieke partijen de theoretische partijprogramma's van oppositiepartijen te vergelijken met de praktische dagjespolitiek van regeringspartijen. Wie appels met appels wil vergelijken, moet papieren programma's met papieren programma's vergelijken, of reël regeringsbeleid met reël regeringsbeleid. Bij partijen die nog nooit deelgenomen hebben aan een regering, is zo'n vergelijking dan ook onmogelijk en bijgevolg niet relevant. Het voorstel voor economisch VLD-programma dat nu voorligt, is theorie. Het kan getoetst worden aan de economische programma's van andere partijen, die eveneens theorie zijn. Verder vind ik de vaak gehoorde bewering dat de VLD aan 'ideologische bloedarmoede' zou lijden, niet correct. Naar mijn mening is de ideologische basis van de VLD vrij stevig onderbouwd. De huidige problemen van de VLD hebben dan ook weinig of niets te maken met 'ideologische bloedarmoede', maar wel met de 'delivery gap': het onderscheid tussen theorie en praktijk. De onvrede bij een deel van de basis van de partij heeft meer te maken met de mate waarin het partijprogramma al dan niet gedeeltelijk gerealiseerd werd in de voorbije zes jaar regeringsbeleid onder een liberale premier. Die onvrede zal met een bijkomende basistekst niet worden weggenomen, zolang er geen aanvang wordt gemaakt met de realisatie van die ideeën.

MEER ONDERNEMEN VIA GELD, GEMAK EN GOESTING
Congresvoorzitter Rik Daems gaf in het aprilnummer van De Burgerkrant al een eerste toelichting:

We moeten de uitdaging aangaan om sneller, creatiever en beter te zijn. Daarvoor zijn wel stimulansen nodig voor onze ondernemers. We moeten ze goesting doen krijgen om te ondernemen, ze gemakkelijker laten ondernemen en de kansen en geld geven om te ondernemen. De drie g's zeg maar: geld, gemak en goesting.

Blogger Ivan Janssens schreef als medewerker van de VLD-studiedienst mee aan de congrestekst.

FOUTEN RECHTGEZET
De ontwerptekst zet ook enkele pijnlijke fouten uit het verleden recht, waarbij liberale kopstukken in wezen anti-liberale standpunten verdedigden. Zo schreef de VLD in april vorig jaar in haar verkiezingsprogramma dat ze Europese afspraken over belastingtarieven wil. Met andere woorden, tegenstander is van fiscale concurrentie tussen landen. Nu wordt dit gecorrigeerd: zolang er geen afspraken zijn over bovengrenzen aan de belastingtarieven, mogen er ook geen afspraken komen over ondergrenzen. Een tweede rechtzetting: de VLD verklaart zich voorstander van de Bolkestein-richtlijn, nadat premier Verhofstadt zich eerder dit jaar samen met de Franse president Chirac ingezet heeft voor een maximale uitholling van deze richtlijn.

ONDERBOUWD AAN DE HAND VAN PROSPERO-RAPPORT VAN MCKINSEY
Het nieuwe economisch programma moet dus nog door de leden geamendeerd en bekrachtigd worden, maar de teksten zijn alvast hoopgevend en stevig onderbouwd. De economische onderbouwing is voor een stuk gebaseerd op PROSPERO, een studie van adviesbureau McKinsey. Het weekblad Trends schreef over deze studie in juli vorig jaar:

Herman De Bode van McKinsey Benelux wil België redden. McKinsey Benelux betaalde dertig manmaanden uit eigen zak voor een studie die een perfecte regeerverklaring is. Prospero is een hoffelijke tekst met waarheden als koeien die iedereen achter gesloten deuren - ook de sociaal-conservatieven van de vakbonden - oké vindt.

Trends stelde aan De Bode de vraag waarom de studie geen onderscheid maakt tussen Vlaanderen, Wallonië en Brussel, en of een onafhankelijk Vlaanderen de aanbevelingen van het Prospero-rapport niet beter zou kunnen volgen. Het antwoord van De Bode:

De uitdagingen voor de productiviteit, de arbeidsparticipatie en de pensioenen zijn even relevant voor noord als zuid. Misschien bestaat er wel een urgentieverschil voor noord en zuid. Stel dat de productiviteit in Vlaanderen sneller stijgt dan in Wallonië, dan is dat echter geen reden voor Vlaanderen om te besluiten: 'Relax, we hoeven ons pensioenprobleem niet aan te pakken'. In Vlaanderen is de begrotingsruimte zeer krap. De Belgische besluitvorming is enorm complex en verloopt traag. Daarom is het erg moeilijk om er een impact op uit te oefenen. Dat is misschien ook een reden waarom mensen minder worden aangetrokken door de politiek en dus daalt de kwaliteit van de politici. Als je de complexiteit van de besluitvorming wilt reduceren, kom je automatisch bij een discussie over de splitsing van België. Schaalvoordelen hebben vandaag een andere betekenis gekregen; informatietoegang is een commodity. Terwijl vroeger een grote schaal nodig was - zowel industrieel als politiek - is die nu bijna irrelevant geworden.

Hij voegt er nog aan toe:

Vlaanderen en België zijn gefixeerd op het politiek correct denken. Na een schok als Pim Fortuyn schuift Nederland de dogma's opzij. Wij treuzelen.

De VLD haalde uit de Prospero-studie vooral ideeën inzake concurrentie en innovatie op de wereldmarkt, het creëren van een innovatieklimaat, het uitbouwen van een infrastructuur, de afslanking van het overheidsapparaat, het verhogen van de activiteitsgraad, het aanpakken van de werkloosheid, een rechtvaardiger en eenvoudiger belastingssysteem, en het bestrijden van fiscale fraude en zwarte economie.

VERKAPTE VLAKTAKS
Een vlaktaks of "flat tax" is een systeem waarbij slechts één belastingtarief geldt. Meestal worden ook alle aftrekmogelijkheden geschrapt. De vlaktaks maakt momenteel opgang in Oost-Europa. Estland hanteert een vlaktaks van 26% op alle inkomsten van zowel personen als bedrijven. Rusland en Oekraïne heffen 13% belasting op alle inkomens. In Slowakije bedraagt het tarief in de personenbelasting én de BTW-voet 19%. De vlaktaks werd intussen ook opgenomen in het partijprogramma van de Nederlandse VVD. De VLD stelt nu voor om in de toekomst slechts twee tarieven in de personenbelasting over te houden: 20% en 40%, naast het nultarief. Voor de vennootschapsbelasting zou een uniform tarief van 26,8%M gelden, en de sociale bijdragen van de werkgever zouden op 19% komen.

COMMENTAREN IN DE PERS
De voorbije weken werd in de Vlaamse pers al uitvoerig aandacht besteed aan de congrestekst. De staatssecretaris voor Administratieve Vereenvoudiging gaat er flink tegenaan, en wil werk maken van de ontvetting van de staat. Verfrissend, en jaren geleden dat we nog eens een liberaal regeringslid dergelijke woorden hoorden uitspreken. Vincent Van Quickenborne, geïnterviewd door Bart Brinckman in De Standaard van 20 mei 2005:

De komende tien jaar gaat dertig procent van het overheidspersoneel met pensioen. De uitdaging is om die mensen niet te vervangen en tegelijkertijd het overheidsapparaat te moderniseren. Zo maken we geld vrij voor een stevige lastenverlaging. Neem Financiën. Daar werkt 30.000 man. Een vijfde ervan doet niet meer dan het overtikken van gegevens in de computer. Ieder jaar stopt de Belgische overheid tien miljard frank in het in stand houden van een aftands apparaat. Ondertussen worden heel wat belastingplichtigen niet gecontroleerd. We zijn hier niet goed bezig. We hebben tijdens de jaren zeventig en tachtig een gigantisch ambtenarenapparaat gecreëerd om allerlei subsidies uit te betalen. Een politicus wil zich steeds in de geschiedenisboeken wringen door zijn naam aan een of andere subsidie of cheque te verbinden. Zo is ons belastingssysteem verworden tot een kaas met gaten. Hoe groter de gaten, des te minder kaas. Die subsidies moeten weg.

Guy Haaze, voorzitter van de liberale vakbond van het overheidspersoneel VSOA, is bitter gestemd over zoveel economisch-liberale ideologie. Geïnterviewd door Bart Brinckman in De Standaard van 20 mei 2005:

Zelfs in de Verenigde Staten grijpt men tegenwoordig terug naar protectionistische maatregelen. Sinds wanneer mogen mensen niet meer beschermd worden tegen de uitwassen van die vrije markt?

Een aantal Jong-VLD'ers vinden dat dit economisch congres niet over economie alléén had mogen gaan:

Liberalisme is voor ons een humanistische, emanciperende ideologie. Deze tekst is dus een beginpunt. Hij bevat enkele steengoede ideeën, maar hij is ook eenzijdig. Bovendien dreigen een aantal tegenstrijdigheden van het liberalisme de karikatuur te maken waar het al zo lang tegen vecht. [...] We houden niet van mossel-noch-vis voorstellen zoals de invoering van een fair tax (een belastingschaal met twee tarieven) in plaats van voluit te kiezen voor een flat tax . We verwerpen onduidelijke formuleringen die, wat bijvoorbeeld onderwijs betreft, neigen naar elitarisme. En we storen ons aan het feit dat misbruiken in de sociale zekerheid worden aangekaart, zonder het volledige sociale verhaal te vertellen.

Derk Jan Eppink, in Knack van 11 mei 2005:

Hoe eerlijk is een fair tax? Waar ligt de grens van welk tarief? De één wil alsnog aftrekposten, naheffingen en subsidies, de ander niet. Het concept is warrig en het herverdelende leger belastingambtenaren blijft nodig. Bart, niet bang zijn. Kies voor de flat tax! Veel nieuwe lidstaten van de Europese Unie hanteren de flat tax en dat werkt prima. De economie groeit met meer dan 6 procent per jaar. Vooral de lage vennootschapsbelasting van ongeveer 20 procent werkt aanstekelijk. Wallonië heeft hetzelfde type problemen als Oost-Europese landen: oude industrie, weinig ondernemers, veel staat. De Waalse economie stagneert en de inhaaloperatie is politieke fictie. Wallonië volgt niet het Oost-Europese concept, in plaats daarvan doen Waalse politici het tegenovergestelde: ondernemers zwartmaken, belastingen verhogen en de staat uitbreiden. Aangezien de PS de leidende Waalse partij is, is de Waalse ziekte tegelijk de Belgische ziekte. De VLD is de gevangene van de PS, die de overheid ziet als één grote uitkeringenfabriek.

TRENDS: HOE (B)LAUW IS DE VLD?
Mijn favoriete weekblad Trends besteedt deze week uitvoerig aandacht aan de bijsturing van het economische profiel van de VLD. Voor hoofdredacteur Piet Depuydt is het allemaal too little, too late:

Voor veel liberale kiezers hadden die punten al lang in wetteksten, koninklijke besluiten of decreten omgezet moeten zijn. [...] De programmapunten van het economische VLD-congres vertonen een acuut gebrek aan sense of urgency.

Onder de titel "Hoe (b)lauw is de VLD?" verzamelde Daan Killemaes de reacties van 22 prominenten en experten. Ik pik er enkele opvallende uit, waarmee ik het uiteraard niet noodzakelijk eens ben.

Roland Duchâtelet (Vivant):

Het probleem van de VLD is dat zij nationaal slechts 15% van de stemmen haalt en dat de mensen die voor de VLD kiezen zeer kritische burgers zijn die verwachten dat het programma voor 100% wordt omgezet. [...] De situatie in België - waarbij de politieke partijen volgens taalrol zijn gesplitst - is uniek in de wereld. Het ligt dus voor de hand dat we ofwel het land verder zullen moeten splitsen, ofwel zullen moeten terugkomen tot partijen die federaal actief zijn. [...] Rousseau heeft ooit gezegd dat elke burger het belastingsysteem moet kunnen bevatten, zo niet is het geen goed systeem. Er is geen enkele burger meer in het land die het belastingssysteem nog kan bevatten.

Johan Van Gompel (KBC Asset Management):

De situatie is eenvoudig: zolang de PS in Wallonië de plak zwaait en de sociale zekerheid federaal georganiseerd blijft, zal de zelfs gedeeltelijke realisatie van de VLD-programmapunten in België dode letter blijven.

Bart Verhaeghe (Eurinpro):

Dit wordt een zeer moeilijk verhaal, aangezien de niet-actieven al regeren in Wallonië, terwijl Vlaanderen gelooft in het model van de actieven. Het is een nieuwe klassenstrijd tussen actieven en niet-actieven

Theo Peeters (prof. emeritus KU Leuven):

De breuklijnen tussen het noorden en het zuiden van het land in het sociaal-economische denken en handelen zijn van die aard dat ze de economische activiteit nodeloos fnuiken. Ik zie echter geen kosteloze oplossing.

Remi Boelaert (UGent):

Helemaal niet akkoord met de [stelling dat de overheid een onderneming is]. De overheid is geen onderneming, maar bestaat uit democratisch gekozen beslissingnemers, die maximale collectieve welvaart als doelstelling moeten hebben.

Frank Vanhecke (Vlaams Belang):

Wij pleiten in eerste instantie niet voor een in de tijd beperkte werkloosheidsuitkering, wél voor een strakke disciplinering van langdurig werkzoekenden die hun uitkering verliezen als zij na om- of bijscholing een vacature weigeren in te vullen. [...] Een afschaffing van de zondagsrust is in elk geval gezinsonvriendelijk. Alle vormen van flexibilisering van openings- en sluitingstijden moeten getoetst worden aan de gezinssituatie van de betrokken werknemers. Per week moeten vaste rustdagen worden ingebouwd. De zondag is onzes inziens - ook vanuit onze westerse traditie - daartoe de ideale dag.

Jef Vuchelen (VUB):

De stelling [dat de fiscale en parafiscale druk in tien jaar moet dalen tot het Europese gemiddelde van 40%] is lachwekkend als je ziet wat er de afgelopen jaren is gepresteerd. De kans om een zeer grote stap in de richting van 40 procent te zetten, werd de afgelopen zes jaar gemist. Waarom zou het morgen wel lukken?

Patrick van Schie (wetenschappelijk bureau van de VVD):

Een verschuiving naar indirecte belastingen komt ons minder liberaal voor, omdat indirecte belastingen de bestedingen van de burger sturen en daardoor zijn/haar keuzevrijheid inperken.

Frans Vanistendael (KU Leuven):

Er is geen tendens naar vlaktaks. Er is sinds 1985 (de zogenaamde Reagan reform) internationale fiscale concurrentie om de toptarieven in de personenbelasting te verminderen en sinds de val van het communisme zijn er veel landen die voor de eerste maal een belastingsysteem opzetten met lage proportionele tarieven, waarmee ze denken te zullen rondkomen. Het proportionele tarief voor die belasting zal eerder tussen 40% en 50% schommelen. Dat is een pak hoger dan de 25% die de voorstanders van een vlaktaks willen laten geloven. [...] Een zekere verschuiving van directe naar indirecte belastingen is wenselijk, omdat de BTW een belasting is die de internationale concurrentiepositie van onze producten versterkt en vooral de internationale sectoren van onze economie lijden onder te hoge druk van directe belastingen met inbegrip van sociale zekerheidsbijdragen.

Dewi Van de Vyver (Jong VLD):

Een echte verlaging van de fiscale en parafiscale druk is alleen mogelijk als ook de uitgaven van de overheid worden verminderd. Daartoe moet de overheid zich minder taken toe-eigenen, moet de overheid efficiënter werken en moeten misbruiken in de sociale zekerheid onmogelijk worden gemaakt.

Paul De Grauwe (KU Leuven):

Spijtig genoeg moet ik constateren dat de dienstenrichtlijn van de Europese Commissie die de vrijmaking van de dienstensector beoogt, nu wordt uitgehold. De Belgische regering heeft samen met Frankrijk en Duitsland het hardst getrokken aan de kar van de tegenstanders van de liberalisatie van de diensten in de EU. Er is dus een grote decalage tussen woord en daad in de VLD. De retoriek is er één van liberalisering; de actie is er één van protectionisme.

AMENDEMENTEN
Elk VLD-lid heeft het recht om individueel of in groep amendementen in te dienen op de voorgestelde basistekst. Bij de start van het congres ontvangen de deelnemers een bundel met alle ingediende amendementen. Een kort overzicht van de mij bekende amendementen:

Ikzelf heb drie amendementen ingediend. Het belangrijkste is een amendement waarbij ik voorstel om een flat tax van 23% in te voeren, in plaats van de fair tax uit de basistekst, die twee tarieven voorstelt, namelijk 20% en 40%. Wat de VVD kan, moet de VLD ook kunnen. Een tweede amendement wil de zinsnede "ondernemerschap en innovatie aanwakkeren" vervangen door "ondernemerschap en innovatie volop ruimte geven". Pure semantiek, inderdaad. Het moet maar eens gedaan zijn met de indruk te wekken dat de staat als een alomtegenwoordige godheid maar eventjes de blaasbalg moet hanteren om het vuur van het ondernemerschap aan te wakkeren. Als de staat zou ophouden met dat vuur continu te blussen, en ophouden met op de rem te staan, dan zou ons dat al een stuk verder brengen. Een derde, minder belangrijk amendement, wil de term "valse concurrentie" vervangen door "concurrentievervalsing en protectionisme".

Rudi De Kerpel heeft vier amendementen ingediend: het volledig afbouwen van de landbouwsubsidies, de mogelijkheid voor bruggepensioneerden om weer in de arbeidsmarkt te stappen zonder verlies van hun basisrechten, de fiscale druk moet naar het Europese gemiddelde gebracht worden binnen één legislatuur in plaats van binnen tien jaar, en de werkgeversbijdragen in de RSZ moeten berekend worden op basis van de netto toegevoegde waarde per werknemer in plaats van op het brutoloon.

Nova Civitas stelt twee nieuwe resoluties voor: één om liberale principes zoals vrij initiatief, vrijwillige samenwerking en persoonlijke verantwoordelijkheid ook toe te passen in de non-profitsector, en één om meer sociaal-economische bevoegdheden over te hevelen naar Vlaanderen, zoals prijsbeleid, arbeidsmarktbeleid en fiscaal beleid. Verder (PDF) vindt Nova Civitas dat wij ons sociaal model niet mogen opdringen aan andere landen, dat de Bolkestein-richtlijn voluit moet worden doorgevoerd inclusief het principe van het land van oorsprong, dat onze universiteiten volop marktconform moeten kunnen concurreren op internationaal niveau (onder meer door buitenlandse topstudenten die hier komen studeren, niet langer te subsidiëren), dat fundamenteel wetenschappelijk onderzoek niet mag afgeremd worden door morele verbodsregels, dat er de tweede pijler in de gezondheidszorg zich volop moet kunnen ontwikkelen, dat verkeers- en communicatie-infrastructuur beheerd en onderhouden moet worden door privé-partners, dat de kerntaken van de overheid zich situeren op het vlak van het handhaven van de rechtsorde en het ontwikkelen van taken waar de privé-sector het laat afweten.

Het Liberaal Vlaams Studenten Verbond (LVSV) heeft een resem amendementen ingediend, waarbij de opvallendste zijn: de privatisering van de VRT, De Post, de NMBS, De Lijn, en de resten van Belgacom en Telenet; de vervanging van het ambtenarenstatuut door een contractuele relatie zoals in de privé-sector; afschaffing van de provincies; invoering van een identiek belastingtarief voor personenbelasting en vennootschapsbelasting; de afschaffing van de onroerende voorheffing die vervangen wordt door een belasting op de werkelijke huurinkomsten. Jules Van Rie vat de krachtlijnen van de LVSV-amendementen als volgt samen:

De overheid moet zich terugplooien op haar kerntaken. De overheid moet de taken die ze uitvoert efficiënt uitvoeren. Op sommige vlakken kan ze daarvoor samenwerken met de privé-sector, of concurrentie toelaten. Een aantal van haar taken zouden beter kunnen uitgevoerd worden door een vorm van marktwerking te creëren (zoals men in het VK nu een interne markt begint in te voeren voor gezondheidszorg, ofverhandelbare emissierechten ipv strikte milieureglementeringen).

Het vroeger stoppen met werken niet meer stimuleren. Brugpensioen afschaffen, een kapitalisatiesysteem invoeren, minder jaren werken geeft aanleiding tot een lager pensioen. Kortweg de burger terug voor de eigen verantwoordelijkheid plaatsen op dit vlak. Ouderen aantrekkelijker maken op de arbeidsmarkt niet door de sociale lasten erop te verlagen, maar door het rigide systeem van anciënniteiten te vervangen door een flexibel systeem waarbij een werknemer beloond wordt op basis van capaciteiten ipv leeftijd.

De arbeidsmarkt sowieso flexibeler maken door een vereenvoudiging van de regelgeving en het afstappen van collectieve arbeidsovereenkomsten. De ontslagbescherming verminderen om zo meer indienstnemingen te bekomen.

Lagere lasten om tot meer werk te komen, evident. Daarvoor o.a. een beperking van de werkloosheidsuitkering in de tijd. Zoals in Denemarken: een mooie uitkering, maar sterk beperkt in de tijd.

Resoluut kiezen voor een lage flat tax met een belastingvrije som. Geen lasten verschuiven naar consumptie, maar lasten verlagen. Belastingen blijven immers belastingen, of ze nu via consumptie of sociale lasten geheven worden. Een gelijke aanslagvoet zowel voor personen- als vennootschapsbelasting. Overstappen naar één, laag BTW-tarief. Onzinnige belastingen zoals registratierechten, successierechten afschaffen. Alle dubbele belastingen afschaffen (denk maar aan combinatie vennootschapsbelastingen met achteraf nog roerende voorheffing.