De Hoge Gezondheidsraad over palmolie

Op 8 september publiceerde de Hoge Gezondheidsraad een nieuw advies over het gebruik van palmolie en "atherogene verzadigde vetzuren".  De raad beveelt aan om het gebruik van palmolie en melkvetten te verminderen. Met "atherogeen" wordt bedoeld dat de verzadigde vetzuren het risico op aderverkalking (atherosclerose) zouden verhogen.

Een eerste vraag is: waarom heeft de Hoge Gezondheidsraad het over "atherogene verzadigde vetzuren"?  Bestaan er ook niet-atherogene verzadigde vetzuren?  Dat wordt duidelijk bij het lezen van het advies: voornamelijk de vetzuren met 14 (myristinezuur), 12 (laurinezuur) en 16 (palmitinezuur) koolstofatomen zouden atherogeen zijn.  Andere verzadigde vetzuren zoals caprylzuur (molecuullengte 10) en stearinezuur (lengte 18) zouden niet atherogeen zijn.

Een tweede vraag dringt zich ook op. Enkele maanden geleden wilden twee CD&V-senatrices zowel transvetten, palmolie als kokosvet in voeding verbieden of aan zeer strikte beperkingen onderwerpen.  Over transvetten had de Hoge Gezondheidsraad al eerder een advies geproduceerd, en nu dus over palmolie. Maar hoe zit het met kokosvet? Is dat plots vrijgepleit, terwijl palmolie extra geviseerd wordt?  Nochtans is het hoofdbestanddeel van kokosvet laurinezuur, het verzadigd vetzuur dat in de lijst van schadelijke vetzuren van de Hoge Gezondheidsraad op de tweede plaats staat (C12:0), terwijl palmitinezuur (C16:0), het hoofdbestanddeel van palmolie, slechts op de derde plaats van het lijstje staat. En de raad vermeldt expliciet dat haar lijstje "in dalende volgorde van risico" is opgesteld. De raad geeft toe dat hij zich speciaal tegen palmolie richt omdat die vaker gebruikt wordt dan kokosolie. Kokosolie zou dus nog ongezonder zijn, maar wordt niet exp^liciet geviseerd omdat het minder gebruikt wordt. Toch wel een eigenaardige redenering.

Tegelijk erkent de Hoge Gezondheidsraad dat palmolie relatief hoge gehaltes aan vitamine E (tocoferolen en tocotriënolen) bevat. Verschillende studies hebben aangetoond dat vitamine E het risico op aderverkalking vermindert. De Hoge Gezondheidsraad vermeldt in zijn advies wel terloops de rol van vitamine E bij de stofwisseling, maar de specifieke preventieve rol van Vitamine E tegen het risico op aderverkalking, een bewezen effect, wordt in het advies niet vermeld.

Over de vermeende schadelijkheid van verzadigde vetzuren en de vermeende positieve gezondheidseffecten van onverzadigde vetzuren schreef Ivan Janssens eerder dit jaar een interessante blogpost. Een citaat:

"Polyonverzadigde vetten zijn immers zeer onstabiel. In combinatie met zuurstof is er sprake van oxidatie waarbij vrije radicalen ontstaan. Het zijn deze vrije radicalen die schade toebrengen aan ons hart, onze aders en bloedvaten. Verzadigde vetten daarentegen zijn stabiele vetten en geven geen aanleiding tot oxidatie. David Gillespie vergelijkt verzadigde vetten dan ook met roestvrij staal. En het is dit roestvrij staal dat samen met cholesterol zorgt voor stevige celmembranen waardoor al onze lichaamscellen op een adequate manier beschermd worden tegen schadelijke invloeden." 

De Franse chirurg Guy André Pelouze verklaarde in een reactie op de website Contrepoints.org het volgende over het advies van de Hoge Gezondheidsraad. De gevaarlijkste vetten zijn de industriële transvetten. Die ontstaan door hydrogenatie van onverzadigde vetzuren op hoge temperatuur en in aanwezigheid van nikkel. De hydrogenatie wordt opzettelijk uitgevoerd om de bewaarduur te verlengen. Ook in de keuken kunnen transvetten ontstaan door olie met veel onverzadigde vetzuren te lang in de pan te laten braden. Olie met veel verzadigde vetzuren, zoals palmolie en kokosolie, is op dat vlak veel veiliger, omdat het risico op de vorming van transvetten bij hen vrijwel onbestaande is.  Pelouze wijst ook op het feit dat chocopasta van Nutella 30% palmolie bevat en 50% suiker:

"Men kan niet bewijzen dat palmolie gevaarlijk is, maar men weet wel zeker dat de enorme hoeveelheid suiker in Nutella een grote risicofactor is in een land waar een groot risico op diabetes bestaat. Door dergelijke rapporten zal de bevolking zich blindstaren op de ingrediënten van voedingsproducten, en de totaliteit van gezondheidsbepalende factoren over het hoofd zien zoals caloriegehalte, lichaamsbeweging, stoppen met roken en vermindering van de consumptie van snelle suikers."

En Pelouze besluit:

"Palmolie zal vervangen worden door zonnebloemolie. Die olie bevat een hoog gehalte aan linolzuur, een onverzadigd omega-6 vetzuur dat ontstekingsbevorderend werkt. Het ontwricht te verhouding van omega-3 ten opzichte van omega-6 vetzuren. Dan kan men weer een rapport beginnen schrijven over hoe schadelijk zonnebloemolie wel is voor de gezondheid."

Het is duidelijk dat er tegen palmolie een echte lobbymachine in werking is gesteld, met aanvallen op diverse fronten. Zo voert Greenpeace actie tegen de vermeende ontbossingseffecten van de palmolieproductie, waarschuwen overheden tegen de vermeende nadelige gezondheidseffecten van palmolie, en overwoog het Franse parlement zelfs een palmolietaks, ook wel Nutellataks genoemd. Dat palmolie in Azië wordt geproduceerd, terwijl Europa een belangrijke producent van zonnebloemolie, raapzaadolie en olijfolie is, zal wel niet vreemd zijn aan al deze campagnes. De Europese landbouwlobby is machtig.