John Stuart Mill en Geert Wilders

Precies 150 jaar geleden, in februari 1859, verscheen het invloedrijke essay On liberty van John Stuart Mill. (...) Volgens Mill zijn meningen op zich niet direct schadelijk voor anderen en kunnen ze dus geen onderwerp van dwangmatige overheidsregulering of censuur worden. In het Engels drukt men dit als volgt uit: Sticks and stones can break my bones, but words can never hurt me.

Dat een opvatting immoreel, onjuist, shockerend of beledigend is, is op zich geen reden voor censuur of dwingend paternalisme. Dit zou immers betekenen dat iedereen die zich door een al dan niet goed beargumenteerde woordenwisseling gekwetst voelt, de tegenstrever het zwijgen zou kunnen opleggen door een beroep te doen op censuur. Op die manier lopen we het risico dat alle kritiek verboden wordt. Dit ondermijnt de democratie. (...)

Toch is er een grens aan de vrijheid van meningsuiting, namelijk wanneer het uiten van bepaalde meningen een reëel risico tot (fysieke) schade en een beperking van vrijheidsrechten van anderen inhoudt. Meningen die duidelijk aanzetten tot geweld (performant taalgebruik) vallen niet onder de vrijheid van meningsuiting. Voor een fatwa waarin wordt opgeroepen om een schrijver te doden, kan er dus geen plaats zijn. (...)

Volgens Mill, en we kunnen hem daarin volgen, zal de strafrechter dus pas tot een veroordeling mogen overgaan als kan worden aangetoond dat Wilders taal heeft gebruikt waarin hij oproept om de moslims reële schade toe te brengen. Op het einde van Fitna roept Wilders inderdaad op om tegen de islam te strijden, net zoals we in het verleden tegen het fascisme en het communisme hebben gestreden. Hij stelt echter niet met zoveel woorden dat deze strijd met geweld moet gevoerd worden. Zolang deze oproep tot strijd vergeleken kan worden met de momenteel veelgehoorde oproepen tot strijd tegen het casinokapitalisme, lijkt een veroordeling moeilijk te legitimeren. (...)

De rechter zal natuurlijk rekening moeten houden met het wetgevende kader en de jurisprudentie in Nederland. Of deze ver afwijkt van wat Mill ons 150 jaar geleden probeerde bij te brengen zullen we na het vonnis kunnen beoordelen.

Moraalfilosoof Patrick Loobuyck in De Standaard, 27 januari 2009