Kleuren en politiek

Het gebruik van kleuren door politieke partijen of ideologische groepen in België dateert van de tweede helft van de 19de eeuw en hangt samen met de opkomst van de massademocratie. De eerste stappen werden gezet in 1877 met de «wet op het stemgeheim en het verkiezingsbedrog», ook wet-Malou genoemd naar de katholieke minister van Justitie Jules Malou. Die legde onder meer vast hoe de stembrieven er moesten uitzien. De modelbrief die werd voorgesteld, bevatte links een blauwe kolom, met de vermelding 'liberaal' en rechts een karmijnrode kolom waarboven 'katholiek' was gedrukt. Alle andere kandidaten stonden samen in een middenkolom. (...) Ook toen er na 1894 geen kleuren meer op de kiesbrieven werden gedrukt, maar de lijsten enkel met een neutraal cijfer werden aangeduid, bleven de liberalen trouw aan blauw. Het blauw van de liberalen is dus eerder aan het toeval te wijten en eigenlijk te danken aan de katholieke politicus Malou!

Dat de katholieken na 1878 niet vasthielden aan rood, is best te begrijpen. Niet alleen leden ze een zware nederlaag, maar rood was toen al de kleur van de internationale socialistische beweging. Vermoedelijk verwijst die kleur naar de frygische muts van de Franse revolutionairen van het einde van de 18de eeuw, maar ook voordien al werd rood geassocieerd met de laagste (derde) stand en met sociale opstanden. Officieel moet er worden gewacht op het congres van de Tweede (Socialistische) Internationale van 1889 in Parijs (op de 100ste verjaardag van de Franse Revolutie), toen werd beslist dat de rode vlag het symbool was van de socialistische klassenstrijd. (...)

Het oranje van de christen-democraten is vrij recent. Pas vanaf het midden van de jaren 1960 wordt het systematisch gebruikt op het propagandamateriaal van de CVP, de voorganger van de CD&V. Een precieze reden daarvoor is er niet. Was het vooral reclametechnisch een goede, opvallende kleur die toevallig in de mode was of was het enkel een referentie naar de kleur van de ramen van het toenmalige hoofdkwartier in de Brusselse Tweekerkenstraat ? Wel is het zo dat oranje (in combinatie met zwart) in de jaren 1930 reeds door het Grootnederlandse Verdinaso werd gebezigd. Kiest misschien daarom ook het Vlaams Blok voor oranje, hoewel die partij eerder met bruin of zwart wordt geassocieerd ? Die laatste kleuren werden traditioneel gebruikt door mensen die in de marge van de samenleving leefden (denk bv. aan de bruine pijen van de minderbroeders van Sint-Franciscus) of die zich afzetten tegen de gevestigde macht (bv. de anarchisten en de fascisten).

Groen wordt nu automatisch verbonden met de ecologische beweging en haar politieke component Agalev. Dat spreekt voor zich. Nochtans werd groen, de kleur van de hoop, vroeger ook door katholieken gebruikt en is het tot vandaag de kleur van de christelijke arbeidersbeweging. Dat gebruik gaat terug naar de 19de- eeuwse katholieke werkmanskringen en naar de aanhangers van priester Daens, die in de jaren 1890 trouwens 'groene socialisten' werden genoemd.

Ook geel was een kleur die door de katholieken werd gebruikt. Geel was immers de pauselijke kleur. Maar nu wordt geel vooral geassocieerd met Vlaanderen - het geel van de leeuwenvlag - en politiek met de Volksunie. De Volksunie gebruikte aanvankelijk, vanaf het midden van de jaren 1950 tot in de jaren 1960 , ook oranje, maar koos, zeker vanaf het begin van de jaren 1980 voor geel. Die traditie wordt nu voortgezet door Volkunie-erfgenaam NVA.

Luc Vints, KADOC, K.U.Leuven