De betekenis van neoconservatisme

[...] Er is een grote verscheidenheid in de zienswijzen van de zelfverklaarde neoconservatieven van de laatste vijfentwitig jaar en er is niets dat maar enigszins in de richting van een partijlijn gaat. Het is niettemin mogelijk om vier basisprincipes of thema's te onderscheiden in het neoconservatieve gedachtengoed die de politieke standpunten van neoconservatieven logisch verklaren en onderscheiden van andere denkrichtingen in verband met buitenlandse politiek. Deze principes zijn:

  1. De overtuiging dat het interne karakter van regimes belangrijk is en dat de buitenlandse politiek de diepste waarden moet reflecteren van liberale democratieën. De zienswijze dat het wezen van regimes belang heeft is een zienswijze die veel neoconservatieven veel consistenter hebben dan de alternatieve zienswijze van de realisten dat elke staat naar macht streeft ongeacht het type van regime. De vroege neoconservatieve anti-Stalinisten zagen de Koude Oorlog als een slag om ideologie en waarden, een strijd over hoe met de Sovjetunie om te gaan die voortduurde tijdens de Reagan jaren. [...]
  2. De overtuiging dat Amerikaanse macht gebruikt is en gebruikt kan worden voor morele doeleinden en dat de Verenigde Staten in internationale betrekkingen actief moeten blijven. Er is een realistische dimensie in neoconservatieve buitenlandse politiek die ligt in het besef dat het hebben van macht dikwijls noodzakelijk is om morele doeleinden te bereiken. In haar rol van 's werelds dominante macht hebben de VS een speciale verantwoordelijkheid op het gebied van veiligheid. Dat was zo in de Balkan van de negentiger jaren van de twintigste eeuw als tijdens de Tweede Wereldoorlog en de strijd tegen Hitler.
  3. Een wantrouwen tegenover ambities op het vlak van de maakbaarheid van de samenleving. De schadelijke gevolgen van ambitieuze inspanningen in verband met sociale planning vormt een terugkerend thema in neoconservatief denken [...]
  4. En tenslotte, scepsis omtrent legitimiteit en doeltreffendheid van internationale wetgeving en instellingen om veiligheid of rechtvaardigheid te verwezenlijken. [...] De dagdroom dat machtspolitiek kan worden overstegen en vervangen door internationale wetgeving wordt vandaag door Amerikaanse linkse internationalisten en door veel Europeanen gedeeld. Hier gaan neconservatieven akkoord met de realisten, dat het internationaal recht te zwak is om regels af te dwingen en aggressie in te tomen. Zij staan hoogst kritisch tegenover de Verenigde Naties als scheidsrechter van internationale justitie of als afdwingende partij daarvan. Voor de meeste neoconservatieven strekt wantrouwen tegenover de VN zich niet uit tot elke vorm van multilaterale samenwerking. De meeste zijn de NAVO bijvoorbeeld welgezind en geloven in gezamelijke actie gebaseerd op gedeelde democratische principes.

Francis Fukuyama, After the Neocons, America at the Crossroads, Profile Books, London, 2006.

Reacties

#56242

Cogito

 

Kijkkijk, we zien Fukuyama en hoppaa ... daar heb je dat rare woord liberaaldemocratie weer, hier genaamd "liberale democratieën."
Dat is een letterlijke vertaling uit het Engels van "liberal democracy" en dat betekent SOCIAAL-DEMOCRATIE.

#56283

ivanhoe

 

"Hier gaan neconservatieven akkoord met de realisten, dat het internationaal recht te zwak is om regels af te dwingen en aggressie in te tomen."

"Akkoord gaan met de realisten," een gezagsargument zo groot als de planeet Jupiter.

Elk recht is te zwak om af te dwingen, de heren beleidslui moeten het desnoods manu militari WILLEN afdwingen, en daar knelt het schoentje.

Neoconservatieven geloven niet in de afdwingbaarheid van internationaal recht omdat ze het zelf niet afdwingbaar willen maken waardoor het uiteraard niet afdwingbaar is, waardoor ze er nog minder in geloven.
Iets met een cirkel.

Verontwaardiging over massale gruwelijkheden à la tête du client is fout.

"gezamelijke actie gebaseerd op gedeelde democratische principes"

Maar het mag blijkbaar wel niet op papier staan. De mietjes.

#56312

Koen Robeys

 

Een prachtig voorbeeld van een belangrijk punt van Freidrich Hayek! Er is praktisch geen verschil tussen "dom links", en "dom rechts" (eigen formuleringen). Er is *wel* een verschil tussen de liberale staat, die geregeerd wordt door de "Rule of Law", en het "willekeurig" bewind van de "geplande" of "collectivistische" economie.

De "Rule of Law" gaat er voor Hayek om dat acties door de overheid op voorhand, en in "blinde" termen moeten uitdrukbaar zijn, en nooit van concrete omstandigheden mogen afhangen. Het alternatief is dat de staat een "morele" staat wordt; een staat die "zijn eigen waarden oplegt aan de individuen", omdat hij zelf bepaalt wat "moreel" is, en wat niet.

(Aanhalingstekens grotendeels omdat je dat letterlijk terugvindt in The Road to Serfdom, hoofdstuk 6.)

Precies dat is wat hier ook staat. De neo-conservatieven willen helemaal geen "Rule of Law", want liever dan onderworpen zijn aan het *recht* willen ze anderen onderwerpen aan hun *macht*. Het laatste wat ze willen is dat ze daarbij moeten rekening houden met abstracte principes: veel liever zullen ze beroep doen op "morele doeleinden". Zoals Hayek ook al schrijft: je ziet de neergang van de rechtsstaat uitgedrukt in de toename van dat soort vage formuleringen. "Fair" en "redelijk" willen ze zien; Caroline Gennez stond er gisteren ook mee in het nieuws.

Daarom lijkt dit stukje me een uitstekend voorbeeld van een punt dat ik al vaker heb gemaakt, maar nog nooit zo helder heb kunnen illustreren. Tot mijn enorme verbazing probeert dictatoriaal rechts, al dan niet in de vorm van een eigen Westers religieus fundamentalisme, een alliantie aan te gaan met ons eigen (neo-)liberaal kamp. Je herkent die mensen aan het feit dat ze vinden dat we de Verlichting beter de "verduistering" zouden noemen, en dat ze Thomas van Aquino citeren als één van hun grote inspiratiebronnen.

En tot mijn even grote ontzetting lopen grote delen van liberaal rechts daar met open ogen in, en als *recht onder hun ogen* het concept "zij die de vrijheid opgeven om tijdelijke veiligheid na te streven, verdienen noch de vrijheid, noch de veiligheid" (Benjamin Franklin, door Hayek geciteerd in hoofdstuk 9 van The Road to Serfdom), dan hebben ze nog altijd niets in de gaten.

Zoals Luc laatst ergens anders hier heeft gezegd, het is erg belangrijk dat er vrijheid van onderzoek is. Zelfs wanneer de waan van de dag de liberalen doet meelopen met deze "neo-conservatieven", is het altijd mogelijk om de relevante informatie mee te geven. Friedrich Hayek zegt *uitdrukkelijk* dat die staat die de Rule of Law opgeeft om een "morele staat" te worden daarmee een "morele staat" wordt zoals Nazi-Duitsland een "morele staat" was, en zoals een liberale staat geen "morele staat" *kan* zijn.

Nog duidelijker, denk ik, kan ik mijn punt van jaren oud niet maken.

#56315

LVB

 

@Koen Robeys: Ben je er zeker van dat Hayek de "Rule of Law" en de voorspelbaarheid van overheidsacties ook op van toepassing achtte op buitenlandse betrekkingen en internationaal recht? Want in het citaat hierboven gaan 3 van de 4 punten over buitenlandse politiek en internationaal recht. Punt 3, het enige dat over sociale en dus binnenlandse politiek gaat, zal je wellicht niet tegenstrijdig achten aan de "rule of law" of met de ideeën van Hayek.

Ik heb de indruk dat je bij het schrijven van je commentaar vooral dacht aan de Patriot-wetgeving en de vermeende uitholling van de burgerrechten als gevolg van de strijd tegen het terrorisme. Maar de vier punten in dit citaat gingen daar helemaal niet over, m.a.w. zoiets als de binnenlandse strijd tegen terrorisme wordt hier niet als essentieel voor het neoconservatisme gezien, het is hoogstens een neveneffect. Guantanamo kan zich wel binnen de scope van het neoconservatisme bevinden zoals het beschreven wordt in dit citaat, maar in Guantanamo zitten geen Amerikanen, en het heeft dus weining of niets met binnenlandse politiek of met 'burger'rechten te maken.

#56319

Koen Robeys

 

Luc: in de zin dat ik hem dat letterlijk zie zeggen ben ik daar niet zeker van. En als iemand me kan laten zien waar hij internationale betrekkingen ziet als een domein waar zijn ideeën *niet* van toepassing zijn, zal ik mijn opinie zeker herzien.

Maar de reden waarom die opinie momenteel is wat ze is, is omdat hij daar niet zozeer een aantal technische regels neerzet, maar wel een *filosofie*. Het klinkt helemaal niet als iets waar je nu eens wel, en dan weer niet beroep op kan doen. Hij gaat integendeel juist in tegen alles wat "willekeur" is, juist *omdat* daarmee de actie door het vrije individu "stultified" wordt. Het zou me eerlijk gezegd nogal tegenvallen, puur filosofisch bekeken, om principes die gebracht worden op een zodanig hoog niveau, vervolgens alleen maar toepasbaar blijken als het uitkomt.

En als filosoof (nu ja, in de formele zin, hoor, niet teveel aandacht aan schenken) met een veel bredere interesse dan de onderwerpen van Hayek moet ik zeggen dat ik zijn boek filosofisch behoorlijk sterk heb gevonden. Echt wel heel sterk, eigenlijk. Dus voorlopig houd ik me maar aan mijn interpretatie: ze is falsifiëerbaar.

#56328

Nicolas

 

Cogito, voor de honderste keer, ik weet echt niet waar je het in hoofd haalt om liberal democracy gelijk te stellen met in het Nederlands sociaal democratie. De echte betekenis van liberal democracy is niet ideologisch gevuld. De USA zijn een liberal democracy, zo ook Frankrijk, Duitsland, eigenlijk heel Europa (buiten Wit-Rusland en Rusland), Argentinië, Zuid-Afrika en zoverder...

Het begrip is redelijk ruim en houdt eigenlijk in dat er een parlement is, gekozen door het volk in verkiezingen, een staatshoofd (al dan niet rechtstreeks gekozen), een constitutionele bescherming van individuele rechten (een rechtssysteem) enzoverder.

Het begrip zet zich eigenlijk af tegen de vroegere volksdemocratie van de USRR. Daar zit hem ook vooral de toevoeging van "liberal" in, nadruk op het individuele, dan eerder het collectieve. En in zo een liberal democracy kunnen verschillende fracties en partijen bestaan, ook sociaaldemocratische. Maar dat betekent niet dat ze met elkaar te veréénzelvigen zijn, zoals jij doet.

De boodschap van Fukuyama in 'The end of History', was dan ook dat dergelijke liberal democracies het stilaan haalde van volksdemocratieen en dictators. Hij kwam echter bedrogen uit (bovendien: het begrip LD zegt ook niets over hoe daadwerkelijk de democratie aanwezig is. Heel wat Afrikaanse landen zijn in naam liberal democracies, maar inhoudelijk wat anders)

#56332

LVB

 

Ik maak dus wel een onderscheid tussen enerzijds de redelijk goed functionerende binnenlandse rechtsstaten, en anderzijds het ontbreken van een sluitend en goed functionerend internationaal rechtskader. Zoals mooi verwoord door Robert Kagan in "Power and Weakness", http://www.newamericancentu...

En natuurlijk, ivanhoe, volgen neocons op dat vlak een soort cirkelredenering. Enerzijds: er is geen goed en sluitend internationaal rechtssysteem, en dus kan en mag elk land tot op zekere hoogte zijn belangen met geweld verdedigen. En tegelijk anderzijds: zolang de pogingen om tot een internationaal rechtssysteem te komen niet in de lijn liggen van onze visie op zo'n rechtssysteem, hoeven wij daar niet echt constructief aan mee te werken. Jammer dat John Bolton, zowat de belichaming van die visie, geen VN-ambassadeur meer is.

Maar ik heb, als neocon, wel enig begip voor mensen als Koen Robeys die consequent een soort internationale rechtsorde verdedigen, wat niet betekent dat ik ermee akkoord ga. Ik zal straks eens googelen naar zijn protesten tegen de NAVO-bombardementen op Servië, die zonder goedkeuring van de VN-veiligheidsraad gebeurden.

#56356

Koen Robeys

 

Ik denk dat een logica van (a) er moet een Rule of Law zijn (wegens de problemen die Hayek opgeeft), maar (b) "in de gevallen waarin er geen (in casu: internationale) rechtsorde *is* doen we toch maar onze zin" tekortschiet: juist om de problemen die Hayek aangeeft.

Immers, als je gewoon één of andere grens kan aangeven om ineens te zeggen: nu mag de staat gewoon zijn gang gaan, nu hebben we geen belangstelling meer voor vrijheden en het kan ons ineens niet meer schelen hoeveel het de burgers allemaal zal kosten - want we zitten, bijvoorbeeld, in Guantanamo, dus alles mag - wat voor kracht heeft je filosofie dan?

Dat ligt waarschijnlijk dichter bij het groot verwijt dat ik aan die "neo-conservatieven" à la Fukuyama maak, dan al dat gedoe van "ze verdedigen een sluitend rechtssysteem". Als je gaat googelen naar mijn protesten tegen bombardementen op Servië, ga je dan ook eens googelen op mijn statements waaruit moet blijken dat die in strijd zijn met wat ik ergens gezergd hab?

En als je dat niet kan vinden, wil je dan tenminste *voor jezelf* toegeven dat het fabriceren van die "tegenstrijdigheid" een tikje goedkoop is? (Nu, het *mag* ook publiek, hoor.)

Mijn punt is veeleer dat wij een beschaving zijn, en dat wij beweren dat we een hoop dingen beter hebben gedaan, en doen, dan de anderen. Uitgerekend in al die liberale en kapitalistische ondernemingen van ons heb je de successen maar voor het aanwijzen. En die successen zijn tegelijk ook de drager van waarden waarover grote stukken van de rest van de wereld over hun voeten struikelen van de haast waarmee ze ze willen overnemen. "Rule of Law" is één van die grote ideeën daarvan.

Maar om waarden uit te dragen moet je natuurlijk wel een beetje consequent zijn. Je moet immers ook een beetje overtuigend zijn. "Wat voor kracht heeft je filosofie anders?".

Dus een hoop gepreek over hoe wij "democratieën" zijn en dus de anderen "regime change" nodig hebben - en dan onder een hoop leugens een land binnenvallen dat niemand had aangevallen en niemand had bedreigd, en wel om de olie (jaja, dat wordt tegenwoordig meer en meer openlijk toegegeven!) en omdat ze nu eenmaal nog met een frustratie zaten...

Dàt is de manier om te maken dat je *niet* meer overtuigend bent, en op een minimum van tijd een maximum aan mensen en volkeren van je te vervreemden. En binnen de kortste keren zie je overal "niet-patriotten" (als het Amerikanen zijn) en "hysterische anti-Amerikaans links" (als het geen Amerikanen maar wel Westerlingen zijn) en "terroristen" (als het leden van andere beschavingen zijn).

Als Franstaligen Vlaamse verzuchtingen afwimpelen met "dat zijn allemaal neo-nazis", dan begrijpen we ineens *wel* dat dat niet getuigt van een zeer krachtige filosofie. Maar als we zelf moeten gaan schelden zoals in de bovenstaande paragraaf, dan is het omdat heel de rest van de wereld dom, kwaadaardig, hysterisch, en de rest is. Wie gelooft *dat* nu eigenlijk zelf?

Dat weggeven van ons moreel overwicht als beschaving, dat manifest "niet beter zijn dan de rest" - dat vind ik een vorm van verraad dat veel zwaarder weegt dan muggenzifterij over de bombardementen op Servië. De vraag is wat die bombardementen *werkelijk* wilden bereiken. Als ze de controle over de olie van Servië wilden verzekeren, en krijgshaftig dom rechts de kans boden om achter een terreuraanslag hun (ingebeelde) "onafgewerkte campagne" af te werken, dan zouden ze natuurlijk even schandalig als het bewind van Bush geweest zijn.

Nu, ik ontken niet dat je iets van de achterliggende ideeën hebt opgevangen. Als de bende (iedereen mag gerust wegkruipen achter om het even welk excuus, dus ook woordgebruik, om te doen alsof het niet de moeite om op te reageren is, hoor) zich door een idee als "Rule of Law" had laten leiden, dan waren er een hoop drama's nooit gebeurd. Dus om die reden zal je wel eens, al dan niet impliciet, pleidooien voor een internationale rechtsorde hebben opgevangen.

Als je de kracht van de ideeën van Hayek hebt geproefd, weet je dat de logica niet is van "er is geen 'Rule of Law', dus we gaan even van overheidswege met begrotingstekorten de samenlevingen in het Midden Oosten gaan *maken*. De logica daarvan is wel "als er geen rechtsorde is waaronder je "Rule of Law" kan toepassen, is het gevaar op staatsavonturen zoals de Irakpolitiek van Bush des te groter, en is er des te meer reden om zeer huiverachtig te staan tegenover de nieuwste grootse plannen van de met begrotingstekorten gefinancierde staatsinterventie". Meer dan ooit moet de staat zich nu laten leiden door de abstracte en voorspelbare principes van Hayek, en niet door de "omstandgheden van het moment", die hij linea recta in de "morele staat van de Nazis" ziet uitmonden.

Aanhalingstekens alweer omdat je die termen en vergelijkingen zo terugvindt in The Road to Serfdom, voornamelijk hoofdstuk zes. Toch echt wel een belangwekkend boek, hoor, die Road to Serfdom.

Alles in één trok achter elkaar getypt na een diner met vrienden en veel Saint-Emilion,

Koen