De oorsprong van de woorden kobalt en nikkel

Ingezonden door LVB op 2008-12-27 14:27

(...) Toen op een dag een ongekend erts werd opgegraven [in het Harzgebergte] hoopte iedereen dat ook deze keer zilver zou verkregen worden. De verrassing was echter groot toen de Saksische mijnwerkers haast verstikten in de toxische arseendampen die vrijkwamen bij het opsmelten van het metallische erts, wat later kobaltiet (CoAsS) bleek te zijn. Volgens de bijgelovige ideeën van die tijd was er geen twijfel mogelijk dat dit het werk was geweest van ondeugende aardmannetjes. (...) Het duurde niet lang voor het mineraal "kobalt" werd genoemd om te verwijzen naar de gemene kobolden. In de eerste helft van de achttiende eeuw maakte de Zweedse scheikundige en mineraloog Georg Brandt duidelijk dat het erts een nieuw element (Co) bevatte.

De eveneens Zweedse mijnbouwkundige Axel Frederik Cronstedt (...) ontdekte een soortgelijk "duivels" mineraal in de kobaltmijnen van Hälsingland. Dat mineraal (niccoliet, NiAs of gersdorffiet, NiAsS) leek sterk op cupriet (...). Verrassend genoeg hadden de Saksische mijnwerkers al drie eeuwen geleden gelijkaardige problemen ondervonden, toen ze (tevergeefs) hadden getracht kopermetaal te verkrijgen uit niccoliet. Ditmaal werd het demonische erts door de bijgelovige mijnwerkers 'Kupfernickel' genaamd - een samentrekking van de Duitse woorden 'Kupfer' (koper) en 'Nickel' (demoon, gnoom). Cronstedt begreep onmiddellijk dat zijn halfmetaal en het duivelse koper van de Saksische mijnwerkers identiek waren en noemde het nieuwe metaal daarom 'kopparnickel' of gewoonweg 'nikkel'.

Pieter Thyssen in Mens en Molecule, november 2008 [PDF met beperkte houdbaarheid]

Reacties

#73996

chris impens

zaterdag, 27 december, 2008 - 15:20

 

In het Nederlands: "kabouter" resp. "nikker".

#73997

LVB

zaterdag, 27 december, 2008 - 15:36

 

@chris impens: Inderdaad, zie de Mechelse "Nekkerhal" en "Nekkerspoel".

Uit het "Woordenboek der Nederlandsche Taal":

NIKKER

Woordsoort: znw.(m.)
Modern lemma: nikker
— daarnaast NEKKER en ook IKKER —, znw. m. Mnl. nicker, necker, icker. Een Oudgermaansch woord, dat in verschillende stamvormen voorkomt, en dat oorspronkelijk de naam van een fabelachtig waterdier kan geweest zijn: zie de etymologische woordenboeken. De Nederlandsche vorm nikker behoort bij den stamvorm nikwiza-, en de kk is daarin uit kw ontstaan; de e van necker is jonger dan de i van nicker; voor ikker zie Dl. VI, kol. 1452.
1. In enkele gevallen schijnt nikker een wezen in het niet-Christelijke volksgeloof aan te duiden.
2. Als naam voor den Duivel of voor een duivel; de gewone opvatting.

#73998

Cogito

zaterdag, 27 december, 2008 - 17:00

 

Pumpernickel. Duits zwaar brood, met een reputatie van slechte verteerbaarheid. Pumpern betekent iets als windbreken. Dus een mogelijke vertaling zou zijn: Molenaarsduiveltje.

#73999

RP

zaterdag, 27 december, 2008 - 17:20

 

Nickelodeon: televisiestation voor kinderen. Des duivels. :-)

#74000

LVB

zaterdag, 27 december, 2008 - 18:01

 

Nickelodeon: waar je in ruil voor 5 dollarcent (one nickle, munt gemaakt uit een nikkellegering) binnen mocht in een filmtheater (Grieks "odeion": overdekt theater).

#74001

chris impens

zaterdag, 27 december, 2008 - 18:08

 

@ luc: verwant met "nekkerspoel", "nekkersvijver" e.d. is ook "minnewater", "minnemeers" e.d., want "min" daarin betekent eveneens "watergeest". Niets met "liefde" te maken, dus; de vertaling "lac d'amour" voor "minnewater" is een romantisch misverstand.

#74009

joe

zaterdag, 27 december, 2008 - 20:03

 

@luc: maar er is ook dat liedje (gezongen door o.a. de New Seekers): Put another nickel in, in the Nickelodeon, all I want is having you and music, music, music... maar dat gaat dan over een automatische piano waar je een nickel instopt. de groep sailor (nog zo'n gay icon, zie ook eartha kitt vandaag!) hadden ook een liedje over zo'n piano....

#74014

EricJans

zaterdag, 27 december, 2008 - 21:25

 

@ Joe:

Wat heb jij dezer dagen toch met gay-muziek? Komt dat door al die flikkerende kerstbomen?

#74020

Benny Marcelo

zondag, 28 december, 2008 - 00:24

 

Ik vraag me zelfs af wat Joe met gay's heeft. Ooit vroeg hij me eens of ik een crypto-homo ben. Zomaar. Luc heeft die reactie toen zelfs verwijderd omdat ze totaal nergens op sloeg, wat ook volgens mij het geval was.
Ik zou toch ook eens graag weten wat hij met homo's heeft.

#74022

fcal

zondag, 28 december, 2008 - 01:17

 

Nikkelen Nelis, de straatmuzikant, de troubadour en "one man band".
Wie kent ze niet? Altijd fantastisch om te zien hoe dit personnage met zijn voeten het slagwerk en met zijn handen vaak het wasbord, gitaar, toeters of accordeon bespeelt en met de mond het mondorgel of de mondharmonica. En zingen kan hij dan ook nog.

Een van de meest bekende Nikkelen Nelissen werd vertolkt door Wim Sonneveld, een notoire homofiel. Verdulleme zou het dan toch...
http://www.123video.nl/play...

#74027

joe

zondag, 28 december, 2008 - 09:56

 

Den Benny, altijd leergierig geweest, of is ie deze keer gewoon opgewonden bij de gedachte dat ik op de volgende lvb-reunie stiekem aan zijn string zal zitten frunniken?

#74036

raf

zondag, 28 december, 2008 - 11:36

 

Terug naar de roots.
Voor wie interesse heeft ivm het hele zootje van Mendelejev, inclusief naamvorming, mineralen, productie en industrieel gebruik:

http://www.periodieksysteem...