De week in memes (1)

Richard Dawkins lanceerde in 1976 het woord "meme" voor een cultureel element dat doorgegeven wordt en op die manier zichzelf bestendigt. Hij trok daarbij de parallel met genen als biologische elementen die eveneens worden doorgegeven en zichzelf bestendigen. Memen zijn, zo redeneerde Dawkins, zoals genen onderhevig aan selectiedruk.  Een religie die de meme "verspreid deze boodschap verder" bevat, heeft meer overlevingskansen dan een religie die de meme "vertel dit vooral aan niemand verder" bevat. Kortom, sociologen en gedragspsychologen zouden een stevige boom kunnen opzetten over de memetica.

Met de komst van het internet is het begrip "meme" wat verwaterd.  Elk ideetje, elke hype, elke trend die een korte maar hevige piek aan aandacht opwekt, wordt tegenwoordig een "meme" genoemd. Hoe tijdelijker en voorbijgaander, hoe meer meme.  

Toen het een trend begon te worden om foto's van katten te voorzien van grappige onderschriften, vol met spel- en taalfouten alsof de kat zelf die woorden had uitgesproken, werden "lulzcat" of "catspeekz" succesvolle memen.  Maar het concept om een beeld te voorzien van een grappig onderschrift, steeds in hetzelfde dikke witte lettertype met zwarte randen, werd op zich een meme. Er begonnen meme-generatoren op te duiken, waarop je zelf een foto kunt uploaden en voorzien van je eigen verzonnen tekst, om het resutlaat verder als meme te verspreiden via Twitter, Facebook, webforums of blogs.

Deze lange inleiding is bedoeld ter verantwoording van wat volgt.  Een kleine week lang heb ik elk citaat of elke krantentitel die mij opviel, geassocieerd met een beeld dat er volgens mij op verrassende wijze bij paste. Hier gaan we.

Woensdag verklaarde Elio Di Rupo live voor de camera's van RTL: "Er is geen enkele reden om te geloven dat de N-VA in 2014 de verkiezingen zal winnen". Kijk, als die man gewoon had gezeg "ik geloof niet dat N-VA in 2014 de verkiezingen zal winnen", dan was het mij niet opgevallen. Maar die Latijnse overdrijving, "er is geen enkele reden om te geloven dat", dat maakt het ongeloofwaardig. Tout ce qui est excessif, est insignifiant. Di Rupo lijkt daarmee wat op Muhammad Saeed al-Sahhaf, de Iraakse minister van informatie die bleef verkondigen dat er "geen Amerikanen in Baghdad" waren op het moment dat de tanks al aan het binnenrollen waren. [26 likes en 40 shares op Facebook]

In een lang interview met De Tijd (niet vrij leesbaar op het web, maar de VRT publiceert een samenvatting) haalde minister Milquet uit naar de ondernemers. Op de opmerking dat de staat te veel uitgeeft, verdedigde ze zich met "maar ik werk zeer hard!". Alsof de discussie over de staatsuitgaven alleen maar gaat over de vraag of ministers loon naar werk krijgen. "Ik ben een bezige bij, ook al ben ik Franstalig en kom ik uit Charleroi", aldus Milquet. [4 likes en 6 shares op Facebook]

In Antwerpen riep het literair genootschap "Behoud de Begeerte" het toekomstige stadsbestuur op om het De Coninckplein, genoemd naar guldensporenslagheld Pieter De Coninck, te herdopen in het Herman De Coninckplein. "Een van de domste voorstellen die ik ooit heb gehoord, en dat wil wat zeggen", reageerde toekomstig burgemeester Bart De Wever.  Waarop auteur Tom Lanoye in zijn pen kroop en schreef dat De Leeuw Van Vlaanderen van Hendrik Conscience een "hallucinant lachwekkend kutboek" is.  De volgende dagen werden in de Vlaamse kranten een stuk of tien opiniestukken gepubliceerd waarin Bart De Wever als de grote polarisator werd afgeschilderd. Slechts één tegenstem werd gehoord: die van Peter De Roover, die in Terzake mocht komen bevestigen dat de culturele elite in Vlaanderen en de Vlaams-nationalisten inderdaad in twee verschillende werelden leven, met verschillende waarden en prioriteiten, en dat het geen zin heeft om die verschillen te verdoezelen.  De manier waarop dit non-event, dit pestvoorstelletje, werd opgeklopt in de media grenst aan het ongelooflijke. Het deed me denken aan een sketch van Gaston Berghmans en Leo Martin. Maar de redacties vonden dit nieuwswaardig omdat 'er toch niet kan voorbijgegaan worden aan het feit hoe Bart De Wever erin slaagt om te polariseren en om negatieve reacties op te wekken'. [22 likes en 15 shares op Facebook]

"In het buitenland krijg ik N-VA niet uitgelegd", vertelde Yves Leterme, voormalig premier en uitvinder van het kartel tussen CD&V en N-VA, in een interview met De Tijd. Meer moet dat niet zijn, al twijfelde ik even of ik nog de tekst "is Henry with you now?" aan het beeld zou toevoegen.  [3 likes en 0 shares op Facebook]

"Het Vlaams-nationalisme blijft een product van de collaboratie", aldus Lode Wils in De Standaard. Vreemd, want zoals iemand opmerkte: de enige Belgen die ooit met Hitler hebben onderhandeld, waren Franstaligen: koning Leopold III, rexistenleider Léon Degrelle, en de Belgische ambassadeur in Berlijn, Jacques Davignon.  Het Vlaams-nationalisme daarentegen is een product van de negentiende eeuw, toen de volkstaal in Vlaanderen verdrukt werd door het Franstalige België. In de twintigste eeuw hebben sommige stromingen van het Vlaams-nationalisme zich ingelaten met collaboratie, en dat is inderdaad een smet op het blazoen. Maar de uitspraak van historicus Wils lijkt eenzijdig en overtrokken. De ontmoeting van Leopold III met Hitler vond trouwens plaats op 19 november 1940 en niet op 16 november, zoals bovenstaande affiche uit het heetst van de Koningskwestie doet uitschijnen.

Open Vld koos een nieuwe voorzitter. De twee kandidaten, Gwendolyn Rutten en Egbert Lachaert, hebben allebei het manifest van denktank Liberales onderschreven en kunnen bijgevolg beschouwd worden als links-liberalen. De keuze ging dan ook niet over ideologie maar over tactische opstelling en interne partijwerking. Na haar verkiezing met 60% van de stemmen verklaarde Gwendolyn Rutten "nu samen aan de slag". Wat me meteen aan die andere slogan deed denken van de verkiezingscampagne van 2010: "op 14 juni stop ik met de pil". Politieke slogans bedenken, het blijft een uitputtende bezigheid.

Drieëntwintig Europese staatslieden zullen vandaag in Oslo de Nobelprijs voor de Vrede namens de Europese Unie in ontvangst nemen. Henry Kissinger vroeg enkele decennia geleden al: "Europe? Give me one name and one phone number!"  Voorlopig moet je nog even op je tanden bijten en 23 namen en telefoonnummers memoriseren, Henry.  In tegenstelling tot de vorige memes bevat deze meme geen letterlijk geciteerde tekst, maar een tekst die het product is van mijn fantasie.

Als uitsmijter: het Grondwettelijk Hof van België verklaarde afgelopen week dat het verbod om een boerka te dragen op straat niet ongrondwettig is.  Waarop Eva Brems, hoogleraar in de mensenrechten, uit haar krammen schoot.  Geert Noels, financieel expert, macro-econoom en wielerfanaat, en nooit verlegen om een Uilenspiegel-kwinkslag, publiceerde op Facebook een zelfportret in wieleroutfit met bivakmuts, en schreef erbij: "De Boerka-wielertoerist. Eva Brems steunt ons. U ook?".