Maatschappij kan niet zonder geloof in vrije wil

Ingezonden door LVB op 2014-09-20 12:27

Neurowetenschappers hebben aangetoond dat scepticisme over het bestaan van vrije wil op minstens één manier ethisch gedrag ondermijnt doordat het de wilskracht verzwakt. Voor mensen een beweging uitvoeren - zoals met de hand naar een kopje reiken - treedt in de motorische cortex van het brein een welbepaald patroon van elektrische activiteit op: de "readiness potential" of gereedheidspotentiaal. Die helpt de beweging te regelen. Door elektrodes op de schedel te plaatsen, toonde Davide Rigoni van de Universiteit van Padua aan dat die elektrische activiteit zwakker wordt door mensen minder in vrije wil te laten geloven. Uit follow-uponderzoek bleek dat mensen bij wie het geloof in een vrije wil was verzwakt, minder goed in staat waren om impulsieve reacties te onderdrukken. Het ziet er dus naar uit dat hoe minder we in vrije wil geloven, hoe minder we in staat zijn om ons te verzetten tegen een drang tot liegen, bedriegen, stelen en hete saus serveren aan mensen die we brutaal vinden. (...)

In de 18de eeuw stelde Voltaire dat mocht God niet bestaan, we hem moeten uitvinden. Het idee van een God is immers van vitaal belang om orde in de maatschappij te handhaven. Als het geloof in vrije wil mensen ervan weerhoudt kwaad aan te richten, dan is de parallel duidelijk. Wat zal onze maatschappij doen als ze ziet dat ze zonder het concept van vrije wil verder moet? Ze zou het concept opnieuw kunnen uitvinden.

Azim F. Shariff (University of Oregon) en Kathleen D. Vohs (University of Minnesota) in "Leven in een wereld zonder vrije wil", in EOS, juni 2014

Reacties

#119330

Leo Norekens

zaterdag, 20 september, 2014 - 18:03

 

Eerder dan een parallel, zie ik er een paradox in...

"Het idee van een God" staat binnen de meeste godsdiensten haaks op "het geloof in vrije wil". (Het jodendom en, in mindere mate, het christendom vormen de uitzondering.)

Welk van beide ideeën doet ons het best in het gareel lopen ?

#119331

Marc Huybrechts

zondag, 21 september, 2014 - 16:17

 

Dit soort van "neurowetenschap" lijkt me op drijfzand gebouwd. Het is goed mogelijk dat men electronische activiteit in de hersenen zou kunnen verbinden, via observaties, met bijvoorbeeld een (intentionele fysieke) "beweging". Maar, dat verbinden met .....een geloof in vrije wil, of met geloof in eender wat, lijkt me een ongeoorloofde stap te ver, een verwarring van het fysieke met het geestelijke aspect van de mens. Men kan geen "geloof" meten! Men kan enkel speculatieve deducties maken omtrent een geloof, op basis van talrijke empirische observaties van feitelijke gedragingen, maar het gaat dan om onzekere speculatie en geen controleerbare meting.

Er bestaan natuurlijk wel maatschappijen die zich al eeuwen bestendigen zonder veel manifesteerbaar "geloof in vrije wil". We zullen die maar best niet met naam vermelden want dan zouden we mogelijks juridisch vervolgd kunnen worden onder de bestaande intolerante Belgische wetgeving. Maar het gaat dan niet om vrije maatschappijen, en wel om onvrije/autoritaire/gesloten maatschappijen.

Beide ideeen, de idee van een zingevende God en de idee van vrije wil, vallen grotendeels samen. Zij benaderen hetzelfde probleem vanuit een andere optiek. De eerste idee zegt impliciet dat er geen moraliteit kan zijn zonder een zingevende God, en de tweede idee zegt impliciet dat er geen moraliteit kan zijn zonder individuele zelfverantwoordelijkheid. En zonder moraliteit, of geloof in het onderscheid tussen goed en kwaad, gaan we in een onvrije maatschappij leven.

#119332

Questing Beast

dinsdag, 23 september, 2014 - 18:14

 

Het kan hier natuurlijk om een zuiver psychologisch effect gaan waarbij (sommige) mensen die het bestaan van vrije wil ontkennen geneigd zijn daden te begaan die in de maatschappij waarin ze leven als ethisch onaanvaardbaar worden beschouwd met als excuus: "het is mijn schuld niet dat ik die daden bega want vanuit deterministisch oogpunt moest dit zo gebeuren." Iemand die het bestaan van een vrije wil postuleert heeft dat excuus niet om zich achter te verschuilen  en is daarom misschien minder geneigd zulke daden te begaan.