Geen grondwet is beter dan een slechte

De kerntaak van elke grondwet is de creatie van een duidelijk institutioneel kader voor een democratische rechtsstaat die de staatsmachten duidelijk scheidt en de burgers beschermt tegen de macht van de staat. De Europese grondwet faalt daarin jammerlijk. Er bestaat immers geen politieke consensus over de institutionele blauwdruk van Europa. De enen dromen over een federaal model à la Verenigde Staten, de anderen zweren bij een confederale associatie van soevereine landen. De combinatie van beide visies geeft een Europese Unie met te weinig grondwettelijke structuur voor een federatie en te veel grondwettelijke bevoegdheden voor een confederatie.

Daardoor doet de Europese grondwet precies het omgekeerde van een grondwet zou moeten doen. Ze beschermt de burger niet tegen de staat, maar stimuleert Europese staatsvorming langs ondoorgrondelijke wegen, zonder democratische transparantie. Via de instelling van een feitelijke Europese president en minister van Buitenlandse Zaken en door het vergemakkelijken van de Europese besluitvorming, duwt de grondwet Europa nog verder richting superstaat en superbureaucratie.

Ook de macht van het Hof van Justitie, dat in het verleden meermaals eenzijdig de Europese eenmaking heeft gestuurd, wordt uitgebreid. Als het aan de Europese grondwet ligt, zal een onaantastbare club rechters in Luxemburg voor heel Europa waken over de toepassing van zelfverklaarde 'grondrechten', waaronder het recht op kosteloos onderwijs, het recht om te werken, het verbod van om het even welke discriminatie, het recht op goede arbeidsomstandigheden, het recht op sociale zekerheid en het recht op milieubescherming. Dergelijke gekleurde grondrechten horen niet thuis in een grondwet die ideologisch neutraal moet blijven. Hun totale vaagheid geeft een vrijbrief voor morele kruistochten door grillige rechters, opnieuw zonder democratische controle. [...]

Geen grondwet is ook beter dan een slechte grondwet. Het proces van de grondwetredactie werd gestart uit vrees dat de Europese Unie in haar bestaand kader volledig onbestuurbaar zou worden na de uitbreiding richting Oost- en Centraal-Europa. Meer dan één jaar na die uitbreiding blijkt dat alvast niet geval. Eschatologische uitspraken over de dramatische day after de grondwetsverwerping zijn dan ook overtrokken. Een halfslachtige grondwet die niet levensnoodzakelijk is, is eigenlijk overbodig.

Prof. Marc De Vos in De Standaard van 25 mei 2005